• جین لئونارد، دکتر دانیل مورل
• ترجمه هامیک رادیان
هرپانژینا (هرپانژین) با زخم‌ها یا تاول‌های کوچکی در قسمت پشت گلو و سقف دهان مشخص می‌شود و به طور معمول کودکان را در طول فصل تابستان و ماه‌های پاییز مبتلا می‌کند.
هرپانژینا که یک عفونت دهان و گلو است، تــوسط گروهی از ویروس‌ها موسوم به انتروویروس‌ها ایجاد می‌شود. این بیماری شبیه بیماری دیگری موسوم به بیماری دست - پا - دهان (HFM) است که آن نیز توسط انتروویروس‌ها ایجاد می‌شود. اگرچه هر دو بیماری تاول و اولسر ایجاد می‌کنند، محل بروز این ضایعات متفاوت است.
عفونتهای ایجاد شده توسط انتروویروس‌ها به شدت مسری هستند و به سادگی از یک کودک به دیگری منتقل می‌شوند. اگرچه هرپانژینا در بزرگسالان نیز بروز می‌کند، احتمال بروز آن در افراد بزرگسال اندک است، زیرا بزرگسالان آنتیبادیهای لازم برای مقابله با این ویروس‌ها را تشکیل دادهاند، حال آنکه در مورد کودکان چنین نیست.
در اکثر موارد هرپانژین به سادگی قابل درمان است، و علایم به سرعت رفع می‌شوند.
مطالب این مقاله:
• علل و ریسک فاکتورها
• علایم و نشانه‌ها
• درمان
• پیشگیری
• دورنما
علل و ریسک فاکتورها
بر مبنای اعلام بیمارستان کودکان استنفورد، رایجترین انواع انتروویروس‌ها که سبب هرپانژینا می‌شوند عبارتند از:
• ویروس کوکساکی A
• ویروس کوکساکی B
• انتروویروس 71
• اکوویروس (کمتر شایع است)
بچه‌های 3 تا 10 ساـله در بالاترین ریسک برای ابتلا به این بیماری قرار دارند زیرا آنها هنوز در تماس با ویروس قرار نگرفته‌اند و در نتیجه آنتیبادیهای مورد نیاز برای مقابله با این عفونت ویروسی در بدن آنان ایجاد نشده است.
شایع‌ترین راه گسترش هرپانژین از طریق تماس با ذرات سیستم تنفسی از طریق عطسه یا سرفه یا از راه تماس با مادۀ مدفوع است.
ویروس میتواند تا چندین روز در محیط خارج از بدن زنده بماند، و بر سطوحی مثل دستگیرۀ در، اسباببازیها و شیر آب و... به زندگی ادامه دهد.
ریسک ابتلا به هرپانژینا در موارد زیر افزایش مییابد:
• سن 3 تا 10 سالگی
• فصلهای تابستان و پاییز در سرزمینهای قرار گرفته در مناطق استوایی
• مدارس، کمپ‌های مدرسه‌ای، و مراکز نگهداری کودکان
• بچه‌هایی که دست‌های خود را منظم و به طور کامل نمی‌شویند
وقتی بچهها با یک گونۀ خاص ویروس آلوده می‌شوند، گرایش به ایجاد ایمنی نسبت به آن گونه یا نژاد خاص ویروس در آنها ایجاد می‌شود. به هر جهت، هنوز خطر ابتلا به این بیماری بر مبنای ابتلاء به دیگر انواع ویروس در آنها وجود خواهد داشت.
علایم و نشانه‌ها
علایم هرپانژین در افراد متفاوت فرق دارد. به هر حال شایع‌ترین علایم بیماری شامل موارد زیر هستند:
• تب شدید
• گلودرد
• تاول‌ها و زخم‌های گلو و دهان، سبز رنگ با نوار بیرونی سرخ رنگ
• امتناع از خوردن غذا
• دشواری بلع
• فقدان اشتها
• سردرد
• درد در ناحیۀ گردن
• تورم غدد لنفاوی
• خستگی
• یاوهگویی
• استفراغ
از آنجا که برخی کودکان ممکن است از خوردن و نوشیدن امتناع کنند، ممکن است در خطر کمآب شدن بدن قرار گیرند.
بچه‌های مبتلا به هرپانژین در 7 روز اول پس از ابتلا به عفونت بیشترین میزان واگیردار بودن بیماری را در خود دارند، با وجود اینکه ممکن است هیچ علامت بصری در آنها وجود نداشته باشد. این دوره از بیماری تحت عنوان دورۀ نهفتگی شناخته می‌شود.
چگونه هرپانژین را از HFM تشخیص دهیم
هرپانژین و HFM (بیماری دست، پا، و دهان) توسط یک گروه ویروسی ایجاد می‌شوند و علایم مشابهی دارند. این هر دو بیماری به طور عمده کودکان را مبتلا می‌کنند. به علاوه هر دو بیماری ممکن است چند روز پیش از بروز اولسرها کودکان را دچار تب و گلودرد کنند.
همانند هرپانژین، HFM نیز از طریق دست‌های آلوده، مادۀ مدفوع، و ترشحات سیستم تنفسی قابل انتقال است. درمان‌های هر دو بیماری یکسان بوده و هر دوی آنها گرایشی به رفع شدن در فاصلۀ 7 تا 10 روز دارند.
به هر جهت، برخی تفاوتها بین این دو بیماری وجود دارد. محل قرارگیری اولسرها متفاوت است. در مورد هرپانژین، زخم‌ها در قسمت عقب دهان بروز می‌کنند حال آنکه اولسرهای HFM در بخش جلوی دهان ظاهر می‌شوند.
همانطور که از نام بیماری پیداست، کودکان دچار HFM در اغلب موارد همچنین به زخم‌هایی در کف پا و دست خود دچار می‌شوند. ضایعات هرپانژینا معمولاً در نواحی دهان و گلو ظاهر می‌شود.
تشخیص هرپانژینا
تشخیص هرپانژین معمولاً بر اساس معاینۀ فیزیکی و گرفتن شرح حال انجام می‌شود.
از آنجا که اولسرها بسیار مشخص هستند، تمایز میان هرپانژین و دیگر اختلالات مبتلابه دهان و گلو آسان است.
به علاوه عواملی که ابتلا به هرپانژینا را در صدر تشخیص نسبت به سایر اختلالات قرار میدهند عبارتند از:
• زمان سال
• سن ابتلا بچه
• تماس با دیگر افراد مبتلا به بیماری
• دورۀ نهفتگی بیماری
اگرچه تستهای آزمایشگاهی برای آزمایش انتروویرسها در دسترس است، انجام این تستها در مورد این بیماری عموماً ضرورت ندارد.
چه هنگامی به دکتر مراجعه کنیم
مردم باید در صورت مشاهدۀ علایم هرپانژین به دکتر مراجعه کنند تا تشخیص رسمی بیماری انجام گیرد و احتمال دیگر بیماریها از تشخیص خارج گردد.
در عین حال مراجعه به مراکز پزشکی به صورت فوری در صورت مشاهدۀ هر یک از علایم زیر ضروری است:
• تب 38 درجه یا تبی که ادامه‌دار است
• ادامۀ زخم‌های دهان یا گلو به مدت 5 روز یا بیشتر
• تهوع و استفراغ به مدت بیش از یک روز
در عین حال مراجعه به مراکز خدمات پزشکی در صورت دچار شدن فرد به علایم کم‌آبی بدن ضروری است. این علایم عبارتند از:
• خشکی دهان
• فقدان اشک
• تشنگی
• خستگی
• احساس سبکی سر، گیجی یا ضعف
• کم شدن میزان ادرار
• تیره رنگ شدن ادرار
• فرورفتگی گونه‌ها یا چشمها
درمان هرپانژینا
ویروس‌ها با آنتیبیوتیک قابل درمان نیستند، و هیچ داروی ضد ویروسی برای ویروس‌های مسبب هرپانژینا در دسترس نیست.
در نتیجه هدف درمان در هرپانژین کاهش ناراحتی و مدیریت علایم بیماری تا زمان رفع آن است، که معمولاً 7 تا 10 روز طول میکشد.
افراد دچار هرپانژین میتوانند از داروهای ضد درد مثل ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنند، که به کاهش تب، سردرد و درد دهان و گلو کمک می‌کنند.
این موضوع اهمیت دارد که برای مداوای این علایم از داروهای مناسب برای کودکان استفاده شود، زیرا برخی داروها مناسب این گروه سنی نیست. برای مثال، هرگز نباید به کودکان آسپیرین داد زیرا این دارو با سندرم رای مرتبط شده است، بیماری نادری که تهدید کنندۀ حیات است و سبب ورم مغز و صدمه دیدن کبد می‌شود.
دیگر گزینههای درمانی در دسترس عبارتند از:
• داروهای بیحسی موضعی: از لیدوکائین و دیگر کرمهای موضعی و ژلها میتوان برای کاهش درد دهان و گلو استفاده کرد. مردم همیشه باید از داروهای متناسب با سن بیمار استفاده کنند.
• آبکشی دهان: شستشوی دهان با محلول آب گرم و نمک میتواند به تسکین درد دهان و گلو کمک کند. این کار را میتوان بسته به نیاز تکرار کرد.
• سیراب شدن: از آنجا که کم‌آبی بدن یکی از عوارض بالقوۀ هرپانژینا است، سیراب نگه داشتن بدن اهمیت دارد. نوشابههای داغ و آب میوه توصیه نمی‌شود زیرا آنها ممکن است باعث تشدید درد دهان و گلو شوند.
• غذاهای فاقد تحریک: برخی از غذاها مثل غذاهای داغ، سرخ شده، تند، نمکدار یا آب مرکبات میتوانند باعث تحریک زخم‌های دهان و گلو شوند. میوههای غیر خانوادۀ مرکبات (مثل موز)، سبزیجات، لبنیات، و دیگر غذاهای نرم در طول دورۀ بیماری هرپانژین گزینههای غذایی بهتری محسوب می‌شوند.
اگر علایم بیماری در طول یک هفته رو به بهبود نرود، یا تشدید شود، یا اگر علایم تازهای بروز کند، مراجعۀ اورژانسی به مراکز درمانی ضروری است.
پیشگیری از هرپانژینا
مهمترین کاری که برای پیشگیری از هرپانژین میتوان انجام داد شستشوی کامل دست است. به بچهها باید آموزش داد که پس از رفتن به دستشویی و پیش از غذا خوردن حتماً دست‌های خود را به طور کامل شستشو کنند.
در هنگام عطسه یا سرفه باید جلو دهان خود را بپوشانند و برای پیشگیری از گسترش ویروس بلافاصله دست‌های خود را بشویند.
والدین اطفال مبتلا به هرپانژین باید دست‌های خود را مدام شستشو دهند، به ویژه در صورت تعویض لباس بچهها یا تماس با ترشحات آنها. تمیز و ضد عفونی کردن وسایل آشپزخانه، دستشویی، حمام، اسباب بازی‌ها و لباسها به طور کامل ویروس را از بین میبرد.
پیشگیری از رفتن بچه به مدرسه یا کمپ برای اجتناب از ریسک گسترش بیماری به دیگران قابل توصیه است.
دورنما
اگرچه هرپانژین بسیار واگیردار است، به طور معمول بیماری خفیفی است که در طول 7 تا 10 روز از بین می‌رود.
شایع‌ترین عارضه در این بیماری کم‌آبی بدن است، اما از این عارضه میتوان با استراحت در محیط خانه اجتناب کرد. دیگر عوارض در این بیماری نادر است.
اگرچه مواردی از مرگ و میر بر اثر هرپانژینا گزارش شده است، این موارد نادر بوده و بیشتر مربوط به بچه‌های زیر 1 سال است.
هرچند بروز هرپانژین در میان بزرگسالان شایع نیست، برخی تحقیقات عنوان می‌کنند زنان بارداری که دچار این بیماری می‌شوند ممکن است در ریسک بالاتری برای ابتلا به عوارض جانبی بارداری مثل وزن کم نوزاد هنگام تولد، وزن کم بچه بر مبنای سن بارداری و زایمان زودرس قرار داشته باشند.
Source:
Medical News Today
Herpangina: Symptoms, causes, and treatment
Last reviewed Fri 21 July 2017
By Jayne Leonard
Reviewed by Daniel Murrell, MD
