بیماری قلبی مادرزادی یا بیماری مادرزادی قلب - انواع، علایم، علل، و درمان

• کالین استوری، دکتر دِبرا سولیوان
• ترجمه محمدقاسم رافعی

[مطالب این مقاله:]
• انواع
• علایم
• علل
• درمان
• در بزرگسالان
• پیشگیری

بیماری قلبی مادرزادی چیست؟
بیماری قلبی مادرزادی یا نقص مادرزادی قلب، نوعی ناهنجاری قلب است که فرد از زمان تولد دچار آن است. این مشکل می‎تواند بر موارد زیر تأثیر منفی بگذارد:
• دیواره‎ قلب
• دریچه‎های قلب
• رگ‎های خونی قلب
انواع متفاوتی از نقایص مادرزادی قلب وجود دارد. آنها ممکن است موارد ساده را که سبب هیچ علامتی نمی‎شوند تا مسائل پیچیده‎ای را که باعث ایجاد علایم شدید و تهدید کنندۀ زندگی می‎شود، شامل گردند.
بر مبنای اعلام CDC، در حال حاضر فقط در ایالات متحد آمریکا 1 میلیون فرد بزرگسال و 1 میلیون کودک با نقایص مادرزادی قلب به زندگی خود ادامه می‎دهند. درمان‎ها و پیگیری‎های درمانی برای این گروه از بیماری‎ها در طول یک دهه گذشته به شکلی چشمگیر پیشرفت داشته است، بنابراین به تقریب تمامی کودکان دچار این نقایص تا دوران بزرگسالی زنده می‎مانند. برخی از آنها نیاز به مراقبت مداوم بیماری در سراسر زندگی خود دارند. به هر حال، بسیاری از مبتلایان علی‎رغم بیماری مبتلابۀ خویش زندگی پربار و سازنده‎ای را به پایان می‎برند.

انواع بیماری قلبی مادرزادی
اگرچه انواع متفاوتی از نقایص مادرزادی قلب وجود دارد، آنها را می‎توان به سه دسته اصلی تقسیم‎بندی کرد:
• در نقص دریچه‎ای قلب، دریچه‎های درون قلب که کار هدایت جریان خون را بر عهده دارند ممکن است بسته یا دچار نشتی باشند. این وضعیت باعث ایجاد اختلال در توانایی قلب برای پمپاژ صحیح خون می‎شود.
• در نقایص مربوط به دیوارۀ قلب، دیواره‎های طبیعی که بین محفظه‎های سمت چپ و راست و بالا و پایین قلب وجود دارند به شکل کامل توسعه پیدا نمی‎کنند که این باعث می‎شود تا خون به قلب برگردد یا در جاهایی که نباید، جمع شود. این نقص بر قلب فشار می‎آورد تا ناچار بیشتر کار کند که نتیجۀ آن افزایش فشار خون است.
• در نقایص مربوط به عروق خونی، شریان‎ها و وریدهایی که وظیفۀ انتقال خون به سراسر بدن و برگشت خون به قلب را بر عهده دارند درست کار نمی‎کنند. این اختلال جریان خون را کاهش داده یا مسدود می‎کند که نتیجۀ آن بروز عوارض مختلفی برای سلامت فرد است.

بیماری قلبی مادرزادی سیانوتیک و اسیانوتیک
بسیاری از پزشکان بیماری قلبی مادرزادی را به دو طبقه بیماری قلبی مادرزادی سیانوتیک و بیماری قلبی مادرزادی اسیانوتیک تقسیم می‎کنند. در هر دو نوع مزبور، قلب قادر به پمپاژ خون به میزان مورد نیاز نیست. تفاوت اصلی در میان این دو نوع آن است که بیماری قلبی مادرزادی سیانوتیک سبب ایجاد کمبود اکسیژن در خون می‎شود، حال آنکه نوع اسیانوتیک باعث بروز چنین پیامدی نمی‎شود. نوزادان دچار کمبود اکسیژن ممکن است به حالت بی‎نفسی دچار شده و رنگشان کبود شود. نوزادانی که در خون آنها میزان کافی اکسیژن وجود دارد دچار علایم مزبور نمی‎شوند اما کماکان این امکان هست که در ادامۀ زندگی خود دچار عوارضی مثل هیپرتانسیون شوند.

علایم بیماری قلبی مادرزادی
بیماری قلبی مادرزادی به طور معمول در هنگام انجام سونوگرافی بر روی مادر باردار مشخص می‎شود. اگر برای مثال پزشک متوجه وجود صدایی غیر نرمال شود، وی ممکن است برای تحقیق بیشتر در مورد موضوع برخی تست‎ها را در دستور کار قرار دهد. اگر تشخیص محرز شود پزشک برای اطمینان از حضور متخصص متناسب در زمان زایمان اقدام خواهد کرد.
در برخی موارد، علایم نقص مادرزادی قلب ممکن است تا زمان کوتاهی پس از تولد بروز نکنند. نوزادان دچار نقایص قلب ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
• کبودی لب، پوست، انگشتان دست، و انگشتان پا
• بی‎نفسی یا دشواری در تنفس
• مشکل در تغذیه
• کمبود وزن در هنگام تولد
• درد قفسه سینه
• تأخیر رشد
در دیگر موارد علایم نقص مادرزادی قلب ممکن است تا سال‎ها پس از تولد بروز نکنند. وقتی این علایم ظاهر شوند می‎توانند شامل موارد زیر باشند:
• ریتم قلبی غیر نرمال
• سرگیجه
• دشواری تنفسی
• غش کردن
• ورم
• خستگی مفرط

علل بیماری قلبی مادرزادی
بیماری قلبی مادرزادی بر اثر بروز مشکلی در شکل‎گیری اولیه ساختار قلب بروز می‎کند. این نقیصه به طور معمول با جریان نرمال خون در قلب تداخل ایجاد می‎کند که می‎تواند باعث ایجاد مشکلات تنفسی شود. اگرچه محققان به طور دقیق نمی‎دانند که چرا قلب از شکل‎گیری صحیح بازمی‎ماند، عللی که در این مورد مطرحند عبارتند از:
• نقایص قلبی ممکن است در نسل‎های مختلف خانواده ادامه داشته باشد
• مصرف برخی داروهای تجویز شده برای دوران بارداری بچه را در ریسک بالاتری برای ابتلاء به نقایص قلبی قرار می‎دهد.
• مصرف مشروب الکلی یا مواد مخدر در طول بارداری می‎تواند ریسک ابتلاء به نقایص قلبی را در بچه افزایش دهد.
• مادرانی که در طول سه ماهه اول بارداری دچار یک عفونت ویروسی شده باشند بیشتر محتمل است که فرزندی مبتلا به نقص قلبی به دنیا بیاورند.
• افزایش سطح قند خون، مثل موردی که در دیابت دیده می‎شود، می‎تواند بر رشد دوران کودکی تأثیر منفی بگذارد.

درمان بیماری قلبی مادرزادی
درمان نقص مادرزادی قلب به نوع و شدت نقص ایجاد شده بستگی دارد. برخی از کودکان دچار نقایص خفیف مادرزادی هستند که به خودی خود در ادامۀ زندگی برطرف می‎شوند. بچه‎های دیگر ممکن است دچار نقایص شدیدی باشند که نیاز به درمان گسترده دارد. در این موارد درمان عبارت است از:

دارودرمانی
طیف گسترده‎ای از داروها وجود دارد که می‎توانند به قلب در راستای عملکرد بهتر آن کمک کنند. برخی از این داروها برای پیشگیری از لخته شدن خون یا برای کنترل بی‎نظمی ضربان قلب به کار می‎روند.

دستگاه‎های قلبی قابل ایمپلنت
برخی از پیامدهای مرتبط به نقایص مادرزادی قلب را می‎توان با استفاده از برخی دستگاه‎های قابل کارگذاری درون بدن شامل انواع پیس‎میکر و دفیبریلاتورهای قابل کاشت قلبی عروقی (ICDs) پیشگیری کرد. پیس‌میکر به تنظیم ضربان قلب غیر نرمال کمک می‎کند و دستگاه‌های ICD می‎توانند بی‎نظمی‎های شدید ضربان قلب را تصحیح کنند.

کاتترگذاری
تکنیک‎های کاتترگذاری به پزشک اجازه می‎دهد تا برخی نقایص مادرزادی قلب را بدون عمل جراحی و شکافتن قفسه سینه ترمیم کنند. در طول این اقدامات، پزشک یک لوله باریک را به درون وریدی در پا وارد کرده و آن را به سمت قلب هدایت می‎کند. وقتی کاتتر در موضع درست خود قرار گیرد، پزشک از ابزارهای ظریفی که از طریق کاتتر به قلب هدایت می‎شوند برای تصحیح نقص موجود در قلب استفاده می‎کند.

جراحی قلب باز
این نوع جراحی در صورتی که عمل کاتترگذاری برای ترمیم نقص کافی نباشد در دستور کار قرار می‎گیرد. جراح ممکن است برای بستن سوراخ‎های موجود در قلب، ترمیم دریچه‎های قلب یا باز کردن عروق خونی از جراحی قلب باز استفاده کند.

پیوند قلب
در موارد نادر که در آنها ترمیم نقص مادرزادی قلب به دلیل پیچیدگی مشکل امکان‎پذیر نیست، ممکن است به پیوند قلب نیاز باشد. در طول این عمل، قلب کودک با یک قلب سالم که از اهدا کننده‎ای گرفته می‎شود جایگزین می‎گردد.

بیماری قلبی مادرزادی در بزرگسالان
بسته به نقص موجود، تشخیص و درمان ممکن است به فاصلۀ کوتاهی از زمان تولد، در طول دوران کودکی یا بزرگسالی انجام شود. برخی از نقایص هیچ‎گونه علامتی ندارند تا اینکه فرد به دوران بزرگسالی زندگی خود می‎رسد، بنابراین احتمال به تأخیر افتادن تشخیص و درمان مطرح است. در این موارد علایم یک نقص مادرزادی قلب به تازگی کشف شده ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• کاهش توانایی ورزش کردن
• به سادگی دچار خستگی شدن
درمان بیماری قلبی مادرزادی در بزرگسالان در عین حال ممکن است بسیار وابسته به شدت نقص قلبی موجود باشد. برخی از مردم ممکن است صرفاً نیاز به پایش وضعیت خود داشته باشند و دیگران محتمل است که به مصرف دارو و عمل جراحی نیاز پیدا کنند.
در برخی موارد نقایصی که در طول دوران کودکی مورد درمان قرار گرفته‎اند ممکن است مجدداً در دوران بزرگسالی سبب ایجاد مشکلاتی شوند. ترمیم اولیه ممکن است دیگر مؤثر نباشد یا نقص اولیه ممکن است به مرور زمان رو به وخامت بگذارد. بافت‎های مجروحی که در اطراف محل ترمیم اولیه بروز می‎کنند نیز می‎توانند سبب بروز مشکلاتی مثل آریتمی‎های قلبی شوند.
فارغ از موقعیت فرد دچار مشکل، این موضوع ضروری است که وی برای پیگیری شرایط بیماری خود به پزشک مراجعه کند. درمان ممکن است به علاج اختلال مورد بحث منجر نشود، اما به فرد کمک می‎کند تا زندگی خود را در شرایط سازنده و فعال ادامه دهد. در عین حال پیگیری پزشکی بیماری باعث می‎شود تا ریسک پیامدهای جدی مثل عفونت قلب، نارسایی قلبی و استروک در بیمار کاهش پیدا کند.

پیشگیری از بیماری قلبی مادرزادی
زنان باردار یا زنانی که در صدد باردار شدن هستند می‎توانند برخی مراقبت‎های خاص را برای کاهش ریسک زایمان بچه‎ای دچار نقایص مادرزادی قلب در دستور کار قرار دهند:
• اگر زنی باردار بوده یا در صدد بارداری است باید در مورد هر داروی تجویزی یا غیر نسخه‎ای مورد مصرف خود با پزشک مشورت کند.
• اگر زنی دچار دیابت است، باید مطمئن شود که سطح قند خون وی پیش از باردار شدن تحت کنترل قرار گرفته است. در عین حال همکاری با پزشک برای مدیریت بیماری در طول بارداری اهمیت حیاتی دارد.
• اگر زن در مورد سرخک یا سرخجه واکسینه نشده است باید از تماس با افراد دچار این بیماری‎ها خودداری کرده و با پزشک در مورد گزینه‏های پیشگیری مشورت کند.
• اگر زنی دارای تاریخچۀ خانـوادگی ابتلاء به نقایص قلبی مادرزادی است، باید در مورد تست ژنتیک با پزشک مشورت کند. برخی از ژن‎ها ممکن است باعث تقویت رشد غیر نرمال قلب شوند.
• زنان باید در طول بارداری از مصرف مشروب الکلی و مواد مخدر خودداری کنند./

Source:
Congenital Heart Disease
Medically reviewed by Debra Sullivan, PhD, MSN, RN, CNE, COI
on February 22, 2016 —
Written by Colleen Story