اختلال بیش‎فعالی کمبود تمرکز در کودکان و بزرگسالان - علل و تشخیص

• شورای سردبیری اخبار پزشکی امروز
• ترجمه هامیک رادیان

کارشناسان سلامت می‎گویند که اختلال بیش‎فعالی کمبود تمرکز (ADHD) شایع‎ترین اختلال رفتاری است که در طول دوران کودکی آغاز می‎شود. به هر جهت این اختلال فقط به کودکان آسیب نمی‌زند بلکه می‎تواند مبتلابه تمامی مردم در تمامی سنین باشد. روان‌پزشکان می‎گویند ADHD یک اختلال عصبی رفتاری رشد است.

ADD/ADHD چیست؟
فرد دچار ADHD تمرکز بر روی چیزی را بدون انحراف و پرتی حواس مشکل می‎یابد.
وی احتمال دارد که برای کنترل بر کاری که انجام می‎دهد یا چیزی که می‎گوید دچار دشواری بیشتری باشد و در مقایسه با افراد فاقد این اختلال ممکن است کمتر قادر باشد که بر میزان فعالیت جسمانی برای یک موقعیت مشخص کنترل داشته باشد. به عبارت دیگر، فرد دچار دیگر ADHD بیشتر حالت تکانشی دارد و بی‎قرار به نظر می‎رسد.
متخصصان مراقبت‎های پزشکی ممکن است هر یک از اصطلاحات مندرج در فهرست زیر را برای توصیف کودک (یا فرد بزرگسال) که بیش‌فعال بوده و دچار دشواری در تمرکز است به کار ببرند:
• اختلال کمبود توجه (تمرکز)
• اختلال بیش‌فعالی کمبود توجه (یا تمرکز)
• اختلال هیپرکاینتیک
• بیش‌فعالی
در آمریکای شمالی به طور معمول از اصطلاح ADD (اختلال کمبود تمرکز) یا ADHD (اختلال بیش‎فعالی کمبود تمرکز) استفاده می‎شود. در بریتانیا اصطلاح اختلال هیپرکاینتیک اصطلاح رسمی محسوب می‎گردد. به هر حال ADD و ADHD در سطح وسیع مورد استفاده قرار می‎گیرند.
ADHD در کودکان کاملاً متفاوت از هیجانات نرمال کودکی و رفتارهای هیجانی است. بسیاری از کودکان به ویژه کودکان بسیار خردسال حالت بی‎اعتنا و بی‎قراری دارند که ضرورتاً ارتباطی به ابتلا به ADHD ندارد.
ADHD و چهار اختلال / بیماری ذهنی دیگر به صورت ژنتیکی به هم مرتبطند - محققان گروه اختلالات متقاطع کنسرسیوم روان‌پزشکی ژنومیک معتقدند که ADHD، اسکیزوفرنی، اختلال افسردگی اساسی، اختلال دوقطبی و اختلالات طیف اتیسم دارای واریانت‎های ژنتیکی ارثی یکسانی هستند.

آمارهای ADHD

 بر مبنای اعلام "انجمن روان‎پزشکی آمریکا" (APA)، 5 درصد کودکان آمریکایی دچار ADHD هستند. به هر جهت، این نکته را باید به خاطر سپرد که در سطح ایالات متحد آمریکا نرخ‎های بالاتر را بر مبنای نظرسنجی در سطح جامعه تخمین زده‎اند. این نظرسنجی‌ها از والدین سؤال می‎کنند که آیا با تشخیص ابتلا به ADHD از سوی متخصصان مراقبت‌های پزشکی مواجه بوده‎اند.
نتایج نظرسنجی که توسط CDC منتشر شده است، تخمین می‎زند که تقریباً 6.4 میلیون کودک (11%) در سنین 4 تا 17 سال از سوی یک متخصص پزشکی به عنوان مبتلا به ADHD تشخیص داده شده‎اند (از سال 2011). این رقم افزایشی 7.8 درصدی را بر پایۀ سال 2003 نشان می‌دهد (داده‎های CDC).
یک نکتۀ جالب نظر در همان نتایج نظرسنجی CDC نشان می‎دهد که پسران (13.2%) بیش از دختران (5.6%) در معرض تشخیص ابتلا به ADHD قرار دارند.

سه نوع ADHD
بر مبنای اعلام CDC سه نوع ADHD وجود دارد. این انواع ADHD بر مبنای علایم بروز یافته در مبتلایان تعریف می‎شوند.
• نوع غالب بی‎توجهی
فرد سازماندهی خود برای به پایان بردن تکالیف را بسیار دشوار می‎یابد. برای مبتلایان تمرکز بر جزئیات دشوار است و در پیروی از دستورات و مکالمات دچار مشکل هستند.

• نوع غالب بیش‎فعالی - تکانشی
برای فرد آرام و قرار گرفتن دشوار است - بی‌نظم است و زیاد حرف می‎زند. کودکان خردسال‎تر ممکن است مدام در حال پریدن، دویدن یا بالا رفتن از چیزها باشند. آنها بی‎قرار و دچار حالت تکانشی هستند. حرف دیگران را قطع می‎کنند، اشیاء را می‎قاپند و در زمان نامناسب حرف می‎زنند. برای آنها انتظار کشیدن جهت رسیدن نوبتشان برای هر کاری مشکل است و گوش دادن به دستورات را دشوار می‎یابند. فرد دچار این نوع ADHD بیش از دیگران دچار جراحت و آسیب دیدگی می‎شود.

• نوع ترکیبی
فردی است که علایم هر دو نوع 1 و 2 در وی به چشم می‎خورد و این علایم به طور یکسان بر وی غالب هستند. به عبارت دیگر علایم هر دو نوع 1 و 2 به طور مساوی در فرد مبتلا دیده می‎شود.

نشانه‎ها / علایم عمومی ADHD در کودکان
• کودک بی‎قرار، بیش‌فعال و بی‎نظم است
• کودک مداوماً حرف می‎زند
• کودک مداوماً حرف دیگران را قطع می‎کند
• کودک نمی‎تواند زمان درازی روی یک تکلیف خاص متمرکز شود
• کودک دچار بی‎توجهی است
• برای کودک تحمل رسیدن نوبیتش برای بازی، حرف زدن یا ایستادن در صف نوبت دشوار است.
به خاطر سپردن این موضوع مهم است که نشانه‎های بالا ممکن است مکرراً در کودکان دیده شود و معمولاً به این معنی نیست که کودک دچار ADHD است. وقتی که این نشانه‎ها در مقایسه با کودکان دیگر در همان سن به شکل بارزی در کودک نمود یابند و وقتی که این رفتار باعث افت کیفیت زندگی کودک در محیط مدرسه و اجتماع شود، احتمال ابتلا به ADHD در وی مطرح خواهد بود.

چه چیز سبب ADD/ADHD می‎شود؟
دانشمندان در مورد علت خاص منجر به ADHD به توافق نظر قطعی دست پیدا نکرده‎اند. مطالعات نشان داده‎اند که ریسک ابتلا به ADHD در فرد بالاتر خواهد بود اگر یکی از خویشاوندان نزدیک وی دچار این اختلال بوده باشد. مطالعات انجام شده بر روی دوقلوها نشان داده‎اند که ADHD به میزان قابل توجهی منشأ ارثی دارد. در عین حال این را می‎دانیم که این اختلال در پسران بسیار بیشتر از دختران شایع است. جامعۀ علمی به طور کلی روی این نقطع توافق نظر دارد که ADHD در طبیعت خود بیولوژیکی است. بسیاری از دانشمندان صاحب نظر بر این باورند که ADHD نتیجۀ عدم توازن مواد شیمیایی در مغز است.
برخی مطالعات خاطرنشان کرده‎اند که برخی مواد افزودنی مخصوصاً رنگ‌دهنده‌ها ممکن است بر بروز رفتار ADHD تأثیر داشته باشند. در جولای 2008 اتحادیۀ اروپا حکم کرد که رنگ‎دهنده‎های غذایی سنتتیک (موسوم به رنگ‎های ازو) باید نه فقط با برچسب شمارۀ E مشخص شوند بلکه عبارت زیر نیز در آنها درج شود: "ممکن است اثرات جانبی بر فعالیت و تمرکز در کودکان داشته باشد."
در سال 1984 مطالعۀ انجام شده از سوی بنتون / Benton و تیمش عنوان کرد که قند هیچ تأثیری بر روی رفتار ندارد. یک مطالعه در سال 1986 توسط میلیک / Milich و پلهام / Pelham و مطالعۀ دیگری توسط وُلرایش / Wolraich در 1985 نیز به وجود هیچ ارتباطی میان ساکروز (قند) و تأثیر رفتاری در کودکان دچار ADHD دست پیدا نکرد. به هر جهت اغلب قندهای موجود در غذاهای شیرین و شیرینی‎ها (آب‎نبات) مصرف شده توسط کودکان شربت ذرت و دارای فروکتوز شربت ذرت هستند - و این قندها در هیچ‌یک از مطالعات مورد اشاره تحت بررسی قرار نگرفته بودند.
جیوه در طول بارداری و ریسک ADHD - بر مبنای یک مطالعۀ منتشر شده در "آرشیوهای طب بیماری‌های کودکان و نوجوانان" تماس داشتن با جیوه در طول بارداری می‎تواند با افزایش خطر ابتلا به رفتارهای مرتبط به ADHD در فرزند مرتبط باشد.
نویسندگان مطالعه اضافه کرده‎اند که حتی مجاورت جزئی با جیوه باعث افزایش ریسک ابتلا به ADHD می‎شود. چنین به نظر می‎رسد که مصرف ماهی در طول بارداری این خطر را کاهش می‎دهد. برخی انواع ماهی دارای مقادیر بسیار اندکی جیوه هستند یا اساساً فاقد آنند. زنان باید در دورۀ بارداری مصرف ماهیان فاقد جیوه را در مد نظر داشته باشند.

چطور بدانم که خودم، فرزندم، همسرم یا قوم و خویشم دچار ADHD است؟
ADHD به صورت فیزیکی قابل تشخیص نیست یعنی با استفاده از تست‌های خون، تست ادرار، اسکن مغز یا چکاپ فیزیکی نمی‎توان این اختلال را تشخیص داد. از آنجا که اغلب کودکان به نوعی در کنترل خود دچار مشکلاتی هستند، تشخیص کامل در این مورد می‎تواند چالش‌برانگیز باشد.
تشخیص ADHD باید توسط متخصص انجام شود که به طور معمول شامل روان‌پزشک، روان‎شناس یا متخصص بیماری‎های کودکان است. متخصص کودکان را تحت نظر قرار داده و الگوهای رفتاری وی را شناسایی می‎کند. داده‎های مربوط به رفتار بچه در خانه و مدرسه نیز مورد بررسی قرار می‎گیرد. فقط در صلاحیت متخصصان است که به طور دقیق تشخیص دهند که آیا دیگر مشکلات و / یا اختلالات باعث بروز مشخصات رفتاری شبه ADHD ‎شده است یا خیر.
تشخیص ADHD با الکتروانسفالوگرام (EEG) – در جولای 2013، FDA سیستم NEBA را برای کمک به تشخیص دقیق‎تر ADHD در کودکان تأیید کرد.

ADHD چه هنگامی آغاز می‌شود؟ ADHD تا چه زمانی ادامه دارد؟
بر مبنای اعلام "گروه حمایت آنلاین ADHD نیو زیلند"، ADHD به طور معمول پیش از رسیدن فرد به سن 7 سالگی بروز می‎کند. برای حدود 75 درصد مبتلایان به ADHD علایم تا دوران بزرگسالی ادامه می‎یابد. به هر جهت، سطح بیش‌فعالی همچنان که سن بالا می‎رود گرایشی به کاهش نشان می‎دهد.

ADHD بزرگسالان
تا سال‎های دهـۀ 1970 میلادی هنوز محققان به درک این موضوع نرسیده بودند که آنچه ما به نام ADHD می‎شناسیم همیشه در طول سالیان نوجوانی فرد مبتلا از بین نمی‎رود. در طول این دهه بود که این موضوع درک شد که برخی علایم ADHD در والدین کودکانی که به علت ADHD تحت درمان قرار دارد نیز دیده می‎شود. در سال 1978 ADHD رسماً به عنوان اختلالی شناسایی شد که بزرگسالان را هم مبتلا می‎کند و اصطلاح ADD برای آن وضع شد - حرف ‘H’ حذف شد زیرا به نظر می‎رسید که بزرگسالان هم‎اندازۀ کودکان دچار بیش‌فعالی نیستند.
بر مبنای اعلام uspharmacist.com، تقریباً 8 میلیون آمریکایی بزرگسال دچار ADHD هستند. یک فرد بزرگسال دچار ADHD که تحت درمان قرار نمی‎گیرد گرایشی به ادامۀ یک سبک زندگی آشفته و مغشوش دارد - چنین به نظر می‎رسد که این افراد در مقایسه با دیگر افراد غیر مبتلا به ADHD دچار بی‎نظمی بیشتری در زندگی هستند. متخصصان مراقبت‌های بهداشتی معتقدند که میلیون‎ها فرد بزرگسال دچار ADHD هستند اما خود از ابتلا خویش به این اختلال بی‎خبرند. مطالعات خاطرنشان می‎کنند که بزرگسالان دچار ADHD از ترکیب دارودرمانی و رفتار درمانی بسیار سود خواهند برد.
محققانی از "کلینیک کودکان بوستن" و "مایو کلینیک" پی بردند که 29% درصد کودکان مبتلا به ADHD در دوران بزرگسالی نیز همچنان مبتلا به این اختلال باقی می‎مانند.

داروهای رایج در ADHD
آنچه در ادامه می‎آید انواع مختلف داروهایی را شامل می‎شود که برای درمان ADHD مورد استفاده قرار می‎گیرند:

آمفتامین‎ها
آمفتامین‎ها سیستم عصبی مرکزی و بخش سمپاتیک سیستم عصبی پیرامونی (محیطی) را تحریک می‎کنند. آمفتامین‎های رایج در درمان ADHD عبارتند از:
• ادیرال (دو قدرته، یکی برای کوتاه مدت، دیگری برای طولانی مدت)
• دیکسدرین (در دوز پایین - چند بار در روز مورد مصرف قرار می‎گیرد)

متیل‎فنیدیت
• ریتالین
• ریتالین طولانی اثر (اثرات آن تا 12 ساعت ادامه دارد)
• متیلین
• فوکالین
• فوکالین AR (اثراتش تا 12 ساعت ادامه دارد)
• متادیت CD

دیگر داروها
• اتوماکستین HCI (استراترا)
• بوپروپیون (ولبوترین XL)
• بنزفتامین
• کلونیدین
• پروویجیل

ورزش می‎تواند به شکل قابل توجهی علایم ADHD را بهبود بخشد
محققان دانشگاه ایالتی میشیگان در شمارۀ اکتبر 2012 "ژورنال بیماری‌های کودکان" گزارش دادند که جلسات ورزشی 22 دقیقه‎ای می‏توانند به شکل قابل توجهی باعث بهبود تمرکز در کودکان دچار ADHD شوند.
رهبر تیم تحقیق پروفسور متیو پانتیفکس / Matthew Pontifex، اضافه می‌کند که کودکان پس از انجام فعالیت فیزیکی کمتر در طول کلاس درس دچار پریشان‎خیالی می‎شوند. این موضوع را باید مهم تلقی کرد زیرا بزرگ‎ترین مشکل کودکان مبتلا به ADHD تقلا با "کنترل مهارگرانه" است.
پس از انجام ورزش کودکان دچار ADHD نتایج بهتری در خواندن مطالب و انجام تست‎های ریاضی داشتند.
پانتیفکس اعتقاد دارد که کودکان باید در کنار تکالیف روزانۀ خود در مدرسه فعالیت فیزیکی بیشتری داشته باشند.

دادن آهن بیشتر در نوزادان کم‎وزن در هنگام تولد خطر ADHD را کاهش می‎دهد
دانشمندانی از "دانشگاه اومئا" و "انستیتو کارولینسکا"، هر دو در سوئد، پی بردند که اگر به نوزادان متولد شده با وزن کم در هنگام تولد مکمل آهن داده شود، شانس ابتلاء آنها به مشکلات رفتاری در دوره‎های بعدی زندگی، شامل ADHD به شکل قابل ملاحظه‎ای کاهش پیدا می‎کند.
یافته‌های این محققان در نشریۀ "بیماری‎های کودکان" منتشر شده است.
نویسندگان مطالعه توضیح داده‎اند که وزن کم در هنگام تولد با خطرات درازمدت برای سلامت شامل مشکلات رفتاری و شناختی مرتبط است. کمبود آهن که کودکان با وزن کم هنگام تولد در برابر آن آسیب پذیر هستند، با اختلال رشد عصبی مرتبط شده است.
به عنوان چکیده‎ای از مطالعه نویسندگان در نشریۀ مزبور نوشته‌اند:
"یافته‎ها نشان می‎دهند که ارتباطی واقعی میان کمبود آهن در بچه و مشکلات رفتاری در دوره‌های بعدی زندگی وی وجود دارد. با وجود این مطالعۀ ما در عین حال نشان داده است که کودکان با وزن کم هنگام تولد فواید درازمدت سلامت را با گرفتن مکمل آهن در دوران اوایل زندگی تجربه می‎کنند."

داروهای ADHD رفتار بزهکارانه را در بیماران کاهش می‎دهند
محققان انستیتو کارولینسکا پی بردند که داروهای ADHD ریسک بروز رفتارهای بزهکارانه را تا 32 درصد کاهش می‎دهند.
مطالعۀ آنها که در برگیرندۀ 25.000 نفر از مبتلایان به ADHD بود، در "ژورنال پزشکی نیو انگلند" (NEJM) منتشر شد.
در کنار تجزیه و تحلیل خطر رفتار بزهکاران در میان بیماران ADHD مصرف کنندۀ دارو و بیمارانی که دارو مصرف نمی‎کردند، محققان به این موضوع نیز پرداختند که داروها چه تأثیری ممکن است بر بیمار واحد داشته باشند. به عبارت دیگر، محققان رفتار فرد را پیش از مصرف داروهای ADHD و پس از مصرف این داروها بررسی کردند. نتایج مشابه بود - احتمال درگیر شدن مردم در رفتار بزهکارانه به شکل قابل ملاحظه‎ای کاهش پیدا کرد.
نویسندۀ همکار مطالعه پروفسور پل لیختنشتاین / Paul Lichtenstein، گفت:
"البته مزایا و معایب هر داروی تجویزی باید ارزیابی شود. ما نگفته‌ایم که این کاهش احتمالی در ریسک رفتار جنایی را نیز باید به حساب آورد. این مطالعه می‎گوید که تقریباً 30 تا 40 درصد مرتکبان به رفتار بزهکارانه در درازمدت دچار ADHD هستند. اگر بتوان ریسک بروز این نوع رفتار را تا 30 درصد کاهش داد آشکارا این موضوع بر مجموع جرایم وقوع یافته در هر جامعه‎ای تأثیر خواهد گذاشت."

Source:
ADD/ADHD: Causes and Diagnosis
By The MNT Editorial Team
Last updated Tue 5 January 2016