اختلال بیش‌فعالی کمبود تمرکز در کودکان و بزرگسالان

• شورای سردبیری مدیکال نیوز تودی
• ترجمه هامیک رادیان

کارشناسان سلامت می‌گویند که اختلال بیش‌فعالی کمبود تمرکز (ADHD) شایع‌ترین اختلال رفتاری است که در طول دوران کودکی آغاز می‌شود. به هر جهت این اختلال فقط به کودکان آسیب نمی‌زند بلکه می‌تواند مبتلابه تمامی مردم در تمامی سنین باشد. روان‌پزشکان می‌گویند ADHD یک اختلال عصبی رفتاری رشد است.

ADD/ADHD چیست؟
فرد دچار ADHD تمرکز بر روی چیزی را بدون انحراف و پرتی حواس مشکل می‌یابد.
وی احتمال دارد که برای کنترل بر کاری که انجام می‌دهد یا چیزی که می‌گوید دچار دشواری بیشتری باشد و در مقایسه با افراد فاقد این اختلال ممکن است کمتر قادر باشد که بر میزان فعالیت جسمانی برای یک موقعیت مشخص کنترل داشته باشد. به عبارت دیگر، فرد دچار دیگر ADHD بیشتر حالت تکانشی دارد و بی‌قرار به نظر می‌رسد.
متخصصان مراقبت‌های پزشکی ممکن است هر یک از اصطلاحات مندرج در فهرست زیر را برای توصیف کودک (یا فرد بزرگسال) که بیش‌فعال بوده و دچار دشواری در تمرکز است به کار ببرند:
• اختلال کمبود توجه (تمرکز)
• اختلال بیش‌فعالی کمبود توجه (یا تمرکز)
• اختلال هیپرکاینتیک
• بیش‌فعالی
در آمریکای شمالی به طور معمول از اصطلاح ADD (اختلال کمبود تمرکز) یا ADHD (اختلال بیش‌فعالی کمبود تمرکز) استفاده می‌شود. در بریتانیا اصطلاح اختلال هیپرکاینتیک اصطلاح رسمی محسوب می‌گردد. به هر حال ADD و ADHD در سطح وسیع مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ADHD در کودکان کاملاً متفاوت از هیجانات نرمال کودکی و رفتارهای هیجانی است. بسیاری از کودکان به ویژه کودکان بسیار خردسال حالت بی‌اعتنا و بی‌قراری دارند که ضرورتاً ارتباطی به ابتلا به ADHD ندارد.
ADHD و چهار اختلال / بیماری ذهنی دیگر به صورت ژنتیکی به هم مرتبطند - محققان گروه اختلالات متقاطع کنسرسیوم روان‌پزشکی ژنومیک معتقدند که ADHD، اسکیزوفرنی، اختلال افسردگی اساسی، اختلال دوقطبی و اختلالات طیف اتیسم دارای واریانت‌های ژنتیکی ارثی یکسانی هستند.

آمارهای ADHD

 بر مبنای اعلام "انجمن روان‌پزشکی آمریکا" (APA)، 5 درصد کودکان آمریکایی دچار ADHD هستند. به هر جهت، این نکته را باید به خاطر سپرد که در سطح ایالات متحد آمریکا نرخ‌های بالاتر را بر مبنای نظرسنجی در سطح جامعه تخمین زده‌اند. این نظرسنجی‌ها از والدین سؤال می‌کنند که آیا با تشخیص ابتلا به ADHD از سوی متخصصان مراقبت‌های پزشکی مواجه بوده‌اند.
نتایج نظرسنجی که توسط CDC منتشر شده است، تخمین می‌زند که تقریباً 6.4 میلیون کودک (11%) در سنین 4 تا 17 سال از سوی یک متخصص پزشکی به عنوان مبتلا به ADHD تشخیص داده شده‌اند (از سال 2011). این رقم افزایشی 7.8 درصدی را بر پایۀ سال 2003 نشان می‌دهد (داده‌های CDC).
یک نکتۀ جالب نظر در همان نتایج نظرسنجی CDC نشان می‌دهد که پسران (13.2%) بیش از دختران (5.6%) در معرض تشخیص ابتلا به ADHD قرار دارند.

سه نوع ADHD
بر مبنای اعلام CDC سه نوع ADHD وجود دارد. این انواع ADHD بر مبنای علایم بروز یافته در مبتلایان تعریف می‌شوند.
• نوع غالب بی‌توجهی
فرد سازماندهی خود برای به پایان بردن تکالیف را بسیار دشوار می‌یابد. برای مبتلایان تمرکز بر جزئیات دشوار است و در پیروی از دستورات و مکالمات دچار مشکل هستند.

• نوع غالب بیش‌فعالی - تکانشی
برای فرد آرام و قرار گرفتن دشوار است - بی‌نظم است و زیاد حرف می‌زند. کودکان خردسال‌تر ممکن است مدام در حال پریدن، دویدن یا بالا رفتن از چیزها باشند. آنها بی‌قرار و دچار حالت تکانشی هستند. حرف دیگران را قطع می‌کنند، اشیاء را می‌قاپند و در زمان نامناسب حرف می‌زنند. برای آنها انتظار کشیدن جهت رسیدن نوبتشان برای هر کاری مشکل است و گوش دادن به دستورات را دشوار می‌یابند. فرد دچار این نوع ADHD بیش از دیگران دچار جراحت و آسیب دیدگی می‌شود.

• نوع ترکیبی
فردی است که علایم هر دو نوع 1 و 2 در وی به چشم می‌خورد و این علایم به طور یکسان بر وی غالب هستند. به عبارت دیگر علایم هر دو نوع 1 و 2 به طور مساوی در فرد مبتلا دیده می‌شود.

نشانه‌ها / علایم عمومی ADHD در کودکان
• کودک بی‌قرار، بیش‌فعال و بی‌نظم است
• کودک مداوماً حرف می‌زند
• کودک مداوماً حرف دیگران را قطع می‌کند
• کودک نمی‌تواند زمان درازی روی یک تکلیف خاص متمرکز شود
• کودک دچار بی‌توجهی است
• برای کودک تحمل رسیدن نوبیتش برای بازی، حرف زدن یا ایستادن در صف نوبت دشوار است.
به خاطر سپردن این موضوع مهم است که نشانه‌های بالا ممکن است مکرراً در کودکان دیده شود و معمولاً به این معنی نیست که کودک دچار ADHD است. وقتی که این نشانه‌ها در مقایسه با کودکان دیگر در همان سن به شکل بارزی در کودک نمود یابند و وقتی که این رفتار باعث افت کیفیت زندگی کودک در محیط مدرسه و اجتماع شود، احتمال ابتلا به ADHD در وی مطرح خواهد بود.

چه چیز سبب ADD/ADHD می‌شود؟
دانشمندان در مورد علت خاص منجر به ADHD به توافق نظر قطعی دست پیدا نکرده‌اند. مطالعات نشان داده‌اند که ریسک ابتلا به ADHD در فرد بالاتر خواهد بود اگر یکی از خویشاوندان نزدیک وی دچار این اختلال بوده باشد. مطالعات انجام شده بر روی دوقلوها نشان داده‌اند که ADHD به میزان قابل توجهی منشأ ارثی دارد. در عین حال این را می‌دانیم که این اختلال در پسران بسیار بیشتر از دختران شایع است. جامعۀ علمی به طور کلی روی این نقطع توافق نظر دارد که ADHD در طبیعت خود بیولوژیکی است. بسیاری از دانشمندان صاحب نظر بر این باورند که ADHD نتیجۀ عدم توازن مواد شیمیایی در مغز است.
برخی مطالعات خاطرنشان کرده‌اند که برخی مواد افزودنی مخصوصاً رنگ‌دهنده‌ها ممکن است بر بروز رفتار ADHD تأثیر داشته باشند. در جولای 2008 اتحادیۀ اروپا حکم کرد که رنگ‌دهنده‌های غذایی سنتتیک (موسوم به رنگ‌های ازو) باید نه فقط با برچسب شمارۀ E مشخص شوند بلکه عبارت زیر نیز در آنها درج شود: "ممکن است اثرات جانبی بر فعالیت و تمرکز در کودکان داشته باشد."
در سال 1984 مطالعۀ انجام شده از سوی بنتون / Benton و تیمش عنوان کرد که قند هیچ تأثیری بر روی رفتار ندارد. یک مطالعه در سال 1986 توسط میلیک / Milich و پلهام / Pelham و مطالعۀ دیگری توسط وُلرایش / Wolraich در 1985 نیز به وجود هیچ ارتباطی میان ساکروز (قند) و تأثیر رفتاری در کودکان دچار ADHD دست پیدا نکرد. به هر جهت اغلب قندهای موجود در غذاهای شیرین و شیرینی‌ها (آب‌نبات) مصرف شده توسط کودکان شربت ذرت و دارای فروکتوز شربت ذرت هستند - و این قندها در هیچ‌یک از مطالعات مورد اشاره تحت بررسی قرار نگرفته بودند.
جیوه در طول بارداری و ریسک ADHD - بر مبنای یک مطالعۀ منتشر شده در "آرشیوهای طب بیماری‌های کودکان و نوجوانان" تماس داشتن با جیوه در طول بارداری می‌تواند با افزایش خطر ابتلا به رفتارهای مرتبط به ADHD در فرزند مرتبط باشد.
نویسندگان مطالعه اضافه کرده‌اند که حتی مجاورت جزئی با جیوه باعث افزایش ریسک ابتلا به ADHD می‌شود. چنین به نظر می‌رسد که مصرف ماهی در طول بارداری این خطر را کاهش می‌دهد. برخی انواع ماهی دارای مقادیر بسیار اندکی جیوه هستند یا اساساً فاقد آنند. زنان باید در دورۀ بارداری مصرف ماهیان فاقد جیوه را در مد نظر داشته باشند.

چطور بدانم که خودم، فرزندم، همسرم یا قوم و خویشم دچار ADHD است؟
ADHD به صورت فیزیکی قابل تشخیص نیست یعنی با استفاده از تست‌های خون، تست ادرار، اسکن مغز یا چکاپ فیزیکی نمی‌توان این اختلال را تشخیص داد. از آنجا که اغلب کودکان به نوعی در کنترل خود دچار مشکلاتی هستند، تشخیص کامل در این مورد می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
تشخیص ADHD باید توسط متخصص انجام شود که به طور معمول شامل روان‌پزشک، روان‌شناس یا متخصص بیماری‌های کودکان است. متخصص کودکان را تحت نظر قرار داده و الگوهای رفتاری وی را شناسایی می‌کند. داده‌های مربوط به رفتار بچه در خانه و مدرسه نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. فقط در صلاحیت متخصصان است که به طور دقیق تشخیص دهند که آیا دیگر مشکلات و / یا اختلالات باعث بروز مشخصات رفتاری شبه ADHD ‌شده است یا خیر.
تشخیص ADHD با الکتروانسفالوگرام (EEG) – در جولای 2013، FDA سیستم NEBA را برای کمک به تشخیص دقیق‌تر ADHD در کودکان تأیید کرد.

ADHD چه هنگامی آغاز می‌شود؟ ADHD تا چه زمانی ادامه دارد؟
بر مبنای اعلام "گروه حمایت آنلاین ADHD نیو زیلند"، ADHD به طور معمول پیش از رسیدن فرد به سن 7 سالگی بروز می‌کند. برای حدود 75 درصد مبتلایان به ADHD علایم تا دوران بزرگسالی ادامه می‌یابد. به هر جهت، سطح بیش‌فعالی همچنان که سن بالا می‌رود گرایشی به کاهش نشان می‌دهد.

ADHD در بزرگسالان
تا سال‌های دهـۀ 1970 میلادی هنوز محققان به درک این موضوع نرسیده بودند که آنچه ما به نام ADHD می‌شناسیم همیشه در طول سالیان نوجوانی فرد مبتلا از بین نمی‌رود. در طول این دهه بود که این موضوع درک شد که برخی علایم ADHD در والدین کودکانی که به علت ADHD تحت درمان قرار دارد نیز دیده می‌شود. در سال 1978 ADHD رسماً به عنوان اختلالی شناسایی شد که بزرگسالان را هم مبتلا می‌کند و اصطلاح ADD برای آن وضع شد - حرف ‘H’ حذف شد زیرا به نظر می‌رسید که بزرگسالان هم‌اندازۀ کودکان دچار بیش‌فعالی نیستند.
بر مبنای اعلام uspharmacist.com، تقریباً 8 میلیون آمریکایی بزرگسال دچار ADHD هستند. یک فرد بزرگسال دچار ADHD که تحت درمان قرار نمی‌گیرد گرایشی به ادامۀ یک سبک زندگی آشفته و مغشوش دارد - چنین به نظر می‌رسد که این افراد در مقایسه با دیگر افراد غیر مبتلا به ADHD دچار بی‌نظمی بیشتری در زندگی هستند. متخصصان مراقبت‌های بهداشتی معتقدند که میلیون‌ها فرد بزرگسال دچار ADHD هستند اما خود از ابتلا خویش به این اختلال بی‌خبرند. مطالعات خاطرنشان می‌کنند که بزرگسالان دچار ADHD از ترکیب دارودرمانی و رفتار درمانی بسیار سود خواهند برد.
محققانی از "کلینیک کودکان بوستن" و "مایو کلینیک" پی بردند که 29% درصد کودکان مبتلا به ADHD در دوران بزرگسالی نیز همچنان مبتلا به این اختلال باقی می‌مانند.

داروهای رایج در ADHD
آنچه در ادامه می‌آید انواع مختلف داروهایی را شامل می‌شود که برای درمان ADHD مورد استفاده قرار می‌گیرند:

آمفتامین‌ها
آمفتامین‌ها سیستم عصبی مرکزی و بخش سمپاتیک سیستم عصبی پیرامونی (محیطی) را تحریک می‌کنند. آمفتامین‌های رایج در درمان ADHD عبارتند از:
• ادیرال (دو قدرته، یکی برای کوتاه مدت، دیگری برای طولانی مدت)
• دیکسدرین (در دوز پایین - چند بار در روز مورد مصرف قرار می‌گیرد)

متیل‌فنیدیت
• ریتالین
• ریتالین طولانی اثر (اثرات آن تا 12 ساعت ادامه دارد)
• متیلین
• فوکالین
• فوکالین AR (اثراتش تا 12 ساعت ادامه دارد)
• متادیت CD

دیگر داروها
• اتوماکستین HCI (استراترا)
• بوپروپیون (ولبوترین XL)
• بنزفتامین
• کلونیدین
• پروویجیل

ورزش می‌تواند به شکل قابل توجهی علایم ADHD را بهبود بخشد
محققان دانشگاه ایالتی میشیگان در شمارۀ اکتبر 2012 "ژورنال بیماری‌های کودکان" گزارش دادند که جلسات ورزشی 22 دقیقه‌ای می‏توانند به شکل قابل توجهی باعث بهبود تمرکز در کودکان دچار ADHD شوند.
رهبر تیم تحقیق پروفسور متیو پانتیفکس / Matthew Pontifex، اضافه می‌کند که کودکان پس از انجام فعالیت فیزیکی کمتر در طول کلاس درس دچار پریشان‌خیالی می‌شوند. این موضوع را باید مهم تلقی کرد زیرا بزرگ‌ترین مشکل کودکان مبتلا به ADHD تقلا با "کنترل مهارگرانه" است.
پس از انجام ورزش کودکان دچار ADHD نتایج بهتری در خواندن مطالب و انجام تست‌های ریاضی داشتند.
پانتیفکس اعتقاد دارد که کودکان باید در کنار تکالیف روزانۀ خود در مدرسه فعالیت فیزیکی بیشتری داشته باشند.

دادن آهن بیشتر در نوزادان کم‌وزن در هنگام تولد خطر ADHD را کاهش می‌دهد
دانشمندانی از "دانشگاه اومئا" و "انستیتو کارولینسکا"، هر دو در سوئد، پی بردند که اگر به نوزادان متولد شده با وزن کم در هنگام تولد مکمل آهن داده شود، شانس ابتلاء آنها به مشکلات رفتاری در دوره‌های بعدی زندگی، شامل ADHD به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش پیدا می‌کند.
یافته‌های این محققان در نشریۀ "بیماری‌های کودکان" منتشر شده است.
نویسندگان مطالعه توضیح داده‌اند که وزن کم در هنگام تولد با خطرات درازمدت برای سلامت شامل مشکلات رفتاری و شناختی مرتبط است. کمبود آهن که کودکان با وزن کم هنگام تولد در برابر آن آسیب پذیر هستند، با اختلال رشد عصبی مرتبط شده است.
به عنوان چکیده‌ای از مطالعه نویسندگان در نشریۀ مزبور نوشته‌اند:
"یافته‌ها نشان می‌دهند که ارتباطی واقعی میان کمبود آهن در بچه و مشکلات رفتاری در دوره‌های بعدی زندگی وی وجود دارد. با وجود این مطالعۀ ما در عین حال نشان داده است که کودکان با وزن کم هنگام تولد فواید درازمدت سلامت را با گرفتن مکمل آهن در دوران اوایل زندگی تجربه می‌کنند."

داروهای ADHD رفتار بزهکارانه را در بیماران کاهش می‌دهند
محققان انستیتو کارولینسکا پی بردند که داروهای ADHD ریسک بروز رفتارهای بزهکارانه را تا 32 درصد کاهش می‌دهند.
مطالعۀ آنها که در برگیرندۀ 25.000 نفر از مبتلایان به ADHD بود، در "ژورنال پزشکی نیو انگلند" (NEJM) منتشر شد.
در کنار تجزیه و تحلیل خطر رفتار بزهکاران در میان بیماران ADHD مصرف کنندۀ دارو و بیمارانی که دارو مصرف نمی‌کردند، محققان به این موضوع نیز پرداختند که داروها چه تأثیری ممکن است بر بیمار واحد داشته باشند. به عبارت دیگر، محققان رفتار فرد را پیش از مصرف داروهای ADHD و پس از مصرف این داروها بررسی کردند. نتایج مشابه بود - احتمال درگیر شدن مردم در رفتار بزهکارانه به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش پیدا کرد.
نویسندۀ همکار مطالعه پروفسور پل لیختنشتاین / Paul Lichtenstein، گفت:
"البته مزایا و معایب هر داروی تجویزی باید ارزیابی شود. ما نگفته‌ایم که این کاهش احتمالی در ریسک رفتار جنایی را نیز باید به حساب آورد. این مطالعه می‌گوید که تقریباً 30 تا 40 درصد مرتکبان به رفتار بزهکارانه در درازمدت دچار ADHD هستند. اگر بتوان ریسک بروز این نوع رفتار را تا 30 درصد کاهش داد آشکارا این موضوع بر مجموع جرایم وقوع یافته در هر جامعه‌ای تأثیر خواهد گذاشت."

Source:
ADD/ADHD: Causes and Diagnosis
By The MNT Editorial Team
Last updated Tue 5 January 2016