• دکتر کارن جیل، الیسون فیشر
• ترجمه نادر اکبری سراوانی
ضربه مغزی آسیب دیدگی مغز بر اثر اصابت ضربه به سر یا بدن است. مغز در حال رشد کودک بیش از مغز بزرگسالان در معرض خطر قرار دارد، بنابراین والدین و پرستاران بچه‌ها باید نشانه‌های ضربه مغزی در کودکان را به خوبی بشناسند.
یک نظرسنجی منتشر شده در سال 2017، که به بررسی بیش از 13.000 نوجوان در ایالات متحد آمریکا پرداخته بود، پی برد که 20 درصد افراد مورد نظرسنجی خبر از مواجهه با دستکم یک مورد ضربه مغزی در زندگی خود می‌دهند.
[مطالب این مقاله:]
• ضربه مغزی چیست؟
• نشانه‌های هشدار دهنده
• چه باید کرد
• چه هنگامی موقعیت اورژانسی است؟
• درمان
• زمان ریکاوری
• چه کسی در معرض خطر است؟
• خطرات
• دورنما
ضربه مغزی چیست؟
ضربه مغزی نوعی آسیب دیدگی مغز است که هنگامی اتفاق می‌افتد که ضربه به سر یا بدن باعث حرکت مغز درون مایع پیرامون آن می‌شود.
مغز ممکن است به طرفین حرکت کرده یا به جمجمه برخورد کند که این باعث مختل شدن موقتی تفکر و عمل در کودک می‌شود.
ضربه مغزی نوع خفیفی از آسیب‌دیدگی تروماتیک مغزی یا TBI است.
نشانه‌ها و علایم ضربه مغزی در کودکان
این امکان وجود دارد که ضربه منجر به ایجاد ضربه مغزی ضربۀ محکمی نباشد. در اغلب موارد کودک حس هشیاری خود را از دست نمی‌دهد.
نشانه‌های ضربه مغزی ممکن است آشکار نباشند. این نشانه‌ها ممکن است همانند سردرد فیزیکی باشند، اما در عین حال ممکن است خود را در قالب شیوه عمل یا احساسات کودک نشان دهند.
مردم باید در مورد نشانه‌های هشدار دهنده ضربه مغزی در کودکان، شامل موارد زیر، هشیار باشند:
• سردرد
• خواب‌آلودگی
• احساس اینکه گویی بچه در حالت خماری قرار دارد
• احساس ناخوشی یا استفراغ
• حساسیت به سر و صدا یا نور
• تحریک پذیر جلوه کردن
• خوابیدن بیش از میزان معمول یا کمتر از میزان معمول
• احساس افسردگی یا اندوه
• احساس گیجی یا مشکل داشتن در زمینه حفظ تعادل
• ناتوانی در تفکر به شکل روشن یا تمرکز
نشانه‌های ضربه مغزی لزوماً بلافاصله پس از ضربه بروز نمی‌کنند. برخی از این نشانه‌ها ممکن است ساعت‌ها یا حتی روزها بعد ظاهر شوند. بنابراین والدین و مراقبان بچه باید تا مدتی پس از وارد شدن ضربه به سر بچه در مورد شرایط وی گوش به زنگ باشند.
بچه یا نوجوان ممکن است همیشه از علایم مربوط به خود آگاه نباشد و بنابراین بزرگسالان باید به بررسی نشانه‌هایی بپردازند که بچه ممکن است خبری از آنها ندهد.
در هنگام بررسی نشانه‌های ضربه مغزی مردم باید سؤالاتی را در مواردی که بچه نشانه‌های زیر را دارد مطرح کنند:
• بچه حالت گیج یا سردرگم دارد
• بچه برای جواب دادن به سؤال‌ها دچار مشکل می‌شود
• بچه هیچ چیز از آنچه پیش و پس از وارد آمدن ضربه به او گذشته به یاد نمی‌آورد
• بچه در حرکت کردن دچار حرکات شلخته‌وار می‌شود
ضربه مغزی در نوزادان و کودکان نوپا
نوزادان و کودکان بسیار خردسال ممکن است قادر نباشند تا مشکل خود را با دیگران در میان بگذارند. در کنار تمامی نشانه‌های بالا مردم در مورد این گروه از بچه‌ها باید موارد زیر را نیز در نظر بگیرند:
• ناتوانی یا بی‌میلی در خوردن غذا یا شیر
• گریه کردن و آرام نگرفتن بچه
• کاهش علاقه نسبت به اسباب بازی
• فراموش کردن مهارت‌های تازه آموختۀ خود مثل استفاده از توالت
در مورد کودک دچار ضربه مغزی خود چه باید کرد
اگر بچه در حال بازی یا ورزش باشد و سر وی به کسی یا چیزی برخورد کند باید بلافاصله بازی را متوقف کرد و به بررسی سر بچه پرداخت.
اگر کسی در این مورد مطمئن نباشد که بچه دچار ضربه مغزی شده است، CDC توصیه می‌کند که باید از ادامۀ بازی توسط بچه ممانعت شود که در توصیه این نهاد با شعار "روزه شک‌دار نباید گرفت" همراه است.
در صورتی که بچه دچار هر یک از علایم نام برده در بالا باشد باید با پزشک مشورت شود. این کار را می‌توان بلافاصله پس از بروز ضربه یا در فاصلۀ چند ساعت از آن انجام داد.
چه هنگامی باید به اورژانس مراجعه کرد
در موارد نادر ضربه مغزی می‌تواند باعث ایجاد هماتوم در مغز کودک شود.
هماتوما (هماتوم) مقداری خون است که در مغز جمع شده و باعث فشردن مغز به جمجمه می‌شود. پزشکان در هماتوم به چشم یک موقعیت اورژانسی پزشکی نگاه می‌کنند.
در صورتی که کودک با موارد زیر مواجه باشد یا باید وی را به اورژانس انتقال داد یا اینکه آمبولانس خبر کرد:
• در هنگام بروز ضربه هشیاری کودک از بین رفته باشد
• کاهش میزان حافظه به مدت بیش از 24 ساعت
• بروز تشنج، که در اینجا می‌تواند به معنی رعشه یا لرزش باشد
• وقتی که یک مردمک چشم بزرگ‌تر از دیگری شود
• اختلال در تکلم
• ناتوانی در بیدار شدن
• استفراغ مکرر
• بروز علایمی که به شکل ناگهانی وخیم‌تر می‌شوند
درمان ضربه مغزی
درمان اولیه برای ضربه مغزی استراحت است. استراحت به التیام مغز کمک می‌کند.
"آکادمی آمریکایی نورولوژی"، "آکادمی آمریکایی بیماری‌های کودکان" و "بنیاد نورولوژی کودک" و همچنین دیگر کارشناسان همگی استراحت را برای کودکان دچار ضربه مغزی توصیه می‌کنند.
در محیط خانه چه می‌توان کرد؟
آنچه مردم در محیط خانه برای ریکاوری بچه دچار ضربه مغزی انجام می‌دهند موضوعی حیاتی است. کارهایی که می‌توان انجام داد شامل موارد زیر است:
• اطمینان از اینکه بچه به استراحت فیزیکی پرداخته و از فعالیت ورزشی یا جسمانی خودداری می‌کند.
• ایجاد امکان استراحت ذهنی. کودک نباید هیچ کاری مثل تکالیف مدرسه را که مستلزم تمرکز بالا است، انجام دهد. زمان پرداختن به تماشای تلویزیون یا بازی‌های ویدیویی بچه نیز باید محدود شود.
بسیاری از کودکان پس از ضربه مغزی دچار اختلالاتی در الگوهای خواب خود می‌شوند. آنها ممکن است زمانی بیش از اوقات معمول را به خواب بروند یا به خواب رفتن برای آنان با مشکل مواجه شود یا در طول شب به خواب بروند. مراقبان بچه باید از طرق زیر به وی کمک کنند:
• دور کردن عوامل پرت کننده حواس از محیط خواب بچه
• تشویق ایجاد نظم در خواب شبانه، بدون گذران شب در بیرون یا به خواب رفتن در دیروقت
سردردها شایع‌ترین مشکل پس از بروز ضربه مغزی محسوب می‌شوند. داروهای ضد درد ساده در این مورد کمک کننده هستند اما مردم باید پیش از تجویز این داروها برای بچه با پزشک مشورت کنند.
چگونه مدرسه می‌تواند کمک کننده باشد؟
مدرسه بچه از طرق زیر می‌تواند کمک کند:
• ایجاد زنگ تفریح در طول کلاس‌ها یا فواصل میان آنها
• کوتاه کردن ساعات حضور بچه در مدرسه
• دادن وقت بیشتر برای انجام تکالیف و وظایف مربوط به مدرسه
• به تعویق انداختن انجام آزمون‌ها
• فراهم کردن محیطی آرام برای کودک در صورت حساس شدن وی نسبت به سر و صدا
پس از گذران چند روز در استراحت بچه به تدریج می‌تواند به فعالیت‌های معمول خود برگردد. به طور معمول تا زمانی که هر گونه نشانه ضربه مغزی در حال استراحت برطرف نشده باشد بچه نباید فعالیت‌های ورزشی و فیزیکی خود را از سر بگیرد.
ریکاوری بچه من چقدر طول می‌کشد؟
بر مبنای اعلام CDC، اغلب کودکان در طول چند هفته بهبود می‌یابند. اما در مورد برخی کودکان علایم ممکن است به مدت چند ماه یا حتی بیشتر ادامه داشته باشد.
یک مطالعه در سال 2014 پی برد که تقریباً یک‌چهارم کودکان تا یک ماه پس از آسیب دیدگی مورد بحث کماکان از سردرد شکایت می‌کنند. در حدود یک پنجم این کودکان دچار خستگی هستند، و بیست درصد آنان می‌گویند که فکر کردن برای آنان نیاز به زمانی بیش از زمان پیش از آسیب دیدگی دارد.
در صورت عدم رفع علایم در کودک یا تشدید آنها والدین باید با پزشک مشورت کنند. در صورتی که بچه در یک رشته ورزشی فعال باشد باید برای برگشت ایمن کودک به ورزش با پزشک مشورت شود.
برخی از کودکان ممکن است دچار سندرم پس از ضربه مغزی شوند، که باعث می‌شود تا علایم در آنها زمان بیشتری ادامه پیدا کند. این موضوع به ویژه در مورد کودکانی محتمل است که بیش از یک بار دچار ضربه مغزی شده‌اند.
چه کسی در ریسک ضربه مغزی قرار دارد؟
احتمال ضربه مغزی در مورد هر کودک یا فرد بزرگسالی مطرح است، با وجود این برخی از گروه‌ها به دلایل مختلف بیش از دیگران در معرض مواجهه با ضربه مغزی قرار دارند.
بر مبنای اعلام CDC سقوط از بلندی محتمل‌ترین علت بروز TBI در بخش‌های اورژانس برای اطفال سنین 4 سال و کمتر است.
کودکان 5 تا 14 ساله مستعد دچار شدن به TBI ناشی از زمین خوردن یا کوبیده شدن سر به چیزی یا توسط چیزی هستند.
ورزشکاران جوان به نظر می‌رسد که در معرض بیشترین خطر ناشی از ضربه مغزی قرار دارند، به ویژه آن گروه از نوجوانان که به برخی ورزش‌ها نظیر فوتبال، بسکتبال و هاکی روی یخ می‌پردازند.
خطرات ضربه مغزی مجدد
کودکان در خلال اوقات پس از دچار شدن به یک مورد ضربه مغزی در ریسک بالاتری برای مواجه شدن با ضربه مغزی بعدی قرار دارند.
مغز مشخصاً در طول دوران کودکی و نوجوانی آسیب‌پذیر است. ضربه مغزی دوم در کوران دوران مورد بحث به مراتب خطرناک‌تر از ضربه اول است. تغییرات شیمیایی ایجاد شده در مغز آن را در برابر فشار یا دیگر صدمات احتمالی حساس‌تر می‌کند.
دورنما
اغلب کودکان به طور کامل از ضربه مغزی بهبود پیدا می‌کنند. اما در مورد برخی کودکان اثرات ضربه مغزی ممکن است جدی و طولانی مدت باشد.
خطر عوارض جدی دلیلی برای آن است که چرا مردم همیشه باید بروز ضربه مغزی را در کودک و نوجوان جدی بگیرند و هر قدر بزرگسالان از نشانه‌های مربوطه بیشتر آگاه باشند، بهتر است./
Source:
Signs of concussion in children and toddlers
Last reviewed Thu 16 August 2018
By Alison Fisher
Reviewed by Karen Gill, MD
