نشانه‎های ضربه مغزی در کودکان

• دکتر کارن جیل، الیسون فیشر
• ترجمه نادر اکبری سراوانی

ضربه مغزی آسیب دیدگی مغز بر اثر اصابت ضربه به سر یا بدن است. مغز در حال رشد کودک بیش از مغز بزرگسالان در معرض خطر قرار دارد، بنابراین والدین و پرستاران بچه‎ها باید نشانه‌های ضربه مغزی در کودکان را به خوبی بشناسند.
یک نظرسنجی منتشر شده در سال 2017، که به بررسی بیش از 13.000 نوجوان در ایالات متحد آمریکا پرداخته بود، پی برد که 20 درصد افراد مورد نظرسنجی خبر از مواجهه با دستکم یک مورد ضربه مغزی در زندگی خود می‏‌دهند.

[مطالب این مقاله:]
• ضربه مغزی چیست؟
• نشانه‎های هشدار دهنده
• چه باید کرد
• چه هنگامی موقعیت اورژانسی است؟
• درمان
• زمان ریکاوری
• چه کسی در معرض خطر است؟
• خطرات
• دورنما

ضربه مغزی چیست؟
ضربه مغزی نوعی آسیب دیدگی مغز است که هنگامی اتفاق می‎افتد که ضربه به سر یا بدن باعث حرکت مغز درون مایع پیرامون آن می‎شود.
مغز ممکن است به طرفین حرکت کرده یا به جمجمه برخورد کند که این باعث مختل شدن موقتی تفکر و عمل در کودک می‏شود.
ضربه مغزی نوع خفیفی از آسیب‎دیدگی تروماتیک مغزی یا TBI است.

نشانه‎ها و علایم ضربه مغزی در کودکان
این امکان وجود دارد که ضربه منجر به ایجاد ضربه مغزی ضربۀ محکمی نباشد. در اغلب موارد کودک حس هشیاری خود را از دست نمی‎دهد.
نشانه‎های ضربه مغزی ممکن است آشکار نباشند. این نشانه‎ها ممکن است همانند سردرد فیزیکی باشند، اما در عین حال ممکن است خود را در قالب شیوه عمل یا احساسات کودک نشان دهند.
مردم باید در مورد نشانه‎های هشدار دهنده ضربه مغزی در کودکان، شامل موارد زیر، هشیار باشند:
• سردرد
• خواب‎آلودگی
• احساس اینکه گویی بچه در حالت خماری قرار دارد
• احساس ناخوشی یا استفراغ
• حساسیت به سر و صدا یا نور
• تحریک پذیر جلوه کردن
• خوابیدن بیش از میزان معمول یا کمتر از میزان معمول
• احساس افسردگی یا اندوه
• احساس گیجی یا مشکل داشتن در زمینه حفظ تعادل
• ناتوانی در تفکر به شکل روشن یا تمرکز
نشانه‎های ضربه مغزی لزوماً بلافاصله پس از ضربه بروز نمی‎کنند. برخی از این نشانه‎ها ممکن است ساعت‎ها یا حتی روزها بعد ظاهر شوند. بنابراین والدین و مراقبان بچه باید تا مدتی پس از وارد شدن ضربه به سر بچه در مورد شرایط وی گوش به زنگ باشند.
بچه یا نوجوان ممکن است همیشه از علایم مربوط به خود آگاه نباشد و بنابراین بزرگسالان باید به بررسی نشانه‌هایی بپردازند که بچه ممکن است خبری از آنها ندهد.
در هنگام بررسی نشانه‎های ضربه مغزی مردم باید سؤالاتی را در مواردی که بچه نشانه‎های زیر را دارد مطرح کنند:
• بچه حالت گیج یا سردرگم دارد
• بچه برای جواب دادن به سؤال‎ها دچار مشکل می‎شود
• بچه هیچ چیز از آنچه پیش و پس از وارد آمدن ضربه به او گذشته به یاد نمی‎آورد
• بچه در حرکت کردن دچار حرکات شلخته‎وار می‎شود

ضربه مغزی در نوزادان و کودکان نوپا
نوزادان و کودکان بسیار خردسال ممکن است قادر نباشند تا مشکل خود را با دیگران در میان بگذارند. در کنار تمامی نشانه‌های بالا مردم در مورد این گروه از بچه‎ها باید موارد زیر را نیز در نظر بگیرند:
• ناتوانی یا بی‎میلی در خوردن غذا یا شیر
• گریه کردن و آرام نگرفتن بچه
• کاهش علاقه نسبت به اسباب بازی
• فراموش کردن مهارت‎های تازه آموختۀ خود مثل استفاده از توالت

در مورد کودک دچار ضربه مغزی خود چه باید کرد
اگر بچه در حال بازی یا ورزش باشد و سر وی به کسی یا چیزی برخورد کند باید بلافاصله بازی را متوقف کرد و به بررسی سر بچه پرداخت.
اگر کسی در این مورد مطمئن نباشد که بچه دچار ضربه مغزی شده است، CDC توصیه می‎کند که باید از ادامۀ بازی توسط بچه ممانعت شود که در توصیه این نهاد با شعار "روزه شک‎دار نباید گرفت" همراه است.
در صورتی که بچه دچار هر یک از علایم نام برده در بالا باشد باید با پزشک مشورت شود. این کار را می‎توان بلافاصله پس از بروز ضربه یا در فاصلۀ چند ساعت از آن انجام داد.

چه هنگامی باید به اورژانس مراجعه کرد
در موارد نادر ضربه مغزی می‎تواند باعث ایجاد هماتوم در مغز کودک شود.
هماتوما (هماتوم) مقداری خون است که در مغز جمع شده و باعث فشردن مغز به جمجمه می‎شود. پزشکان در هماتوم به چشم یک موقعیت اورژانسی پزشکی نگاه می‎کنند.
در صورتی که کودک با موارد زیر مواجه باشد یا باید وی را به اورژانس انتقال داد یا اینکه آمبولانس خبر کرد:
• در هنگام بروز ضربه هشیاری کودک از بین رفته باشد
• کاهش میزان حافظه به مدت بیش از 24 ساعت
• بروز تشنج، که در اینجا می‎تواند به معنی رعشه یا لرزش باشد
• وقتی که یک مردمک چشم بزرگ‎تر از دیگری شود
• اختلال در تکلم
• ناتوانی در بیدار شدن
• استفراغ مکرر
• بروز علایمی که به شکل ناگهانی وخیم‎تر می‎شوند

درمان ضربه مغزی
درمان اولیه برای ضربه مغزی استراحت است. استراحت به التیام مغز کمک می‎کند.
"آکادمی آمریکایی نورولوژی"، "آکادمی آمریکایی بیماری‎های کودکان" و "بنیاد نورولوژی کودک" و همچنین دیگر کارشناسان همگی استراحت را برای کودکان دچار ضربه مغزی توصیه می‎کنند.

در محیط خانه چه می‎توان کرد؟
آنچه مردم در محیط خانه برای ریکاوری بچه دچار ضربه مغزی انجام می‎دهند موضوعی حیاتی است. کارهایی که می‎توان انجام داد شامل موارد زیر است:
• اطمینان از اینکه بچه به استراحت فیزیکی پرداخته و از فعالیت ورزشی یا جسمانی خودداری می‎کند.
• ایجاد امکان استراحت ذهنی. کودک نباید هیچ کاری مثل تکالیف مدرسه را که مستلزم تمرکز بالا است، انجام دهد. زمان پرداختن به تماشای تلویزیون یا بازی‎های ویدیویی بچه نیز باید محدود شود.
بسیاری از کودکان پس از ضربه مغزی دچار اختلالاتی در الگوهای خواب خود می‎شوند. آنها ممکن است زمانی بیش از اوقات معمول را به خواب بروند یا به خواب رفتن برای آنان با مشکل مواجه شود یا در طول شب به خواب بروند. مراقبان بچه باید از طرق زیر به وی کمک کنند:
• دور کردن عوامل پرت کننده حواس از محیط خواب بچه
• تشویق ایجاد نظم در خواب شبانه، بدون گذران شب در بیرون یا به خواب رفتن در دیروقت
سردردها شایع‌ترین مشکل پس از بروز ضربه مغزی محسوب می‎شوند. داروهای ضد درد ساده در این مورد کمک کننده هستند اما مردم باید پیش از تجویز این داروها برای بچه با پزشک مشورت کنند.

چگونه مدرسه می‎تواند کمک کننده باشد؟
مدرسه بچه از طرق زیر می‎تواند کمک کند:
• ایجاد زنگ تفریح در طول کلاس‎ها یا فواصل میان آنها
• کوتاه کردن ساعات حضور بچه در مدرسه
• دادن وقت بیشتر برای انجام تکالیف و وظایف مربوط به مدرسه
• به تعویق انداختن انجام آزمون‎ها
• فراهم کردن محیطی آرام برای کودک در صورت حساس شدن وی نسبت به سر و صدا
پس از گذران چند روز در استراحت بچه به تدریج می‎تواند به فعالیت‎های معمول خود برگردد. به طور معمول تا زمانی که هر گونه نشانه ضربه مغزی در حال استراحت برطرف نشده باشد بچه نباید فعالیت‎های ورزشی و فیزیکی خود را از سر بگیرد.

ریکاوری بچه من چقدر طول می‎کشد؟
بر مبنای اعلام CDC، اغلب کودکان در طول چند هفته بهبود می‎یابند. اما در مورد برخی کودکان علایم ممکن است به مدت چند ماه یا حتی بیشتر ادامه داشته باشد.
یک مطالعه در سال 2014 پی برد که تقریباً یک‎چهارم کودکان تا یک ماه پس از آسیب دیدگی مورد بحث کماکان از سردرد شکایت می‎کنند. در حدود یک پنجم این کودکان دچار خستگی هستند، و بیست درصد آنان می‎گویند که فکر کردن برای آنان نیاز به زمانی بیش از زمان پیش از آسیب دیدگی دارد.
در صورت عدم رفع علایم در کودک یا تشدید آنها والدین باید با پزشک مشورت کنند. در صورتی که بچه در یک رشته ورزشی فعال باشد باید برای برگشت ایمن کودک به ورزش با پزشک مشورت شود.
برخی از کودکان ممکن است دچار سندرم پس از ضربه مغزی شوند، که باعث می‎شود تا علایم در آنها زمان بیشتری ادامه پیدا کند. این موضوع به ویژه در مورد کودکانی محتمل است که بیش از یک بار دچار ضربه مغزی شده‌اند.

چه کسی در ریسک ضربه مغزی قرار دارد؟
احتمال ضربه مغزی در مورد هر کودک یا فرد بزرگسالی مطرح است، با وجود این برخی از گروه‎ها به دلایل مختلف بیش از دیگران در معرض مواجهه با ضربه مغزی قرار دارند.
بر مبنای اعلام CDC سقوط از بلندی محتمل‎ترین علت بروز TBI در بخش‌های اورژانس برای اطفال سنین 4 سال و کمتر است.
کودکان 5 تا 14 ساله مستعد دچار شدن به TBI ناشی از زمین خوردن یا کوبیده شدن سر به چیزی یا توسط چیزی هستند.
ورزشکاران جوان به نظر می‎رسد که در معرض بیشترین خطر ناشی از ضربه مغزی قرار دارند، به ویژه آن گروه از نوجوانان که به برخی ورزش‌ها نظیر فوتبال، بسکتبال و هاکی روی یخ می‌پردازند.

خطرات ضربه مغزی مجدد
کودکان در خلال اوقات پس از دچار شدن به یک مورد ضربه مغزی در ریسک بالاتری برای مواجه شدن با ضربه مغزی بعدی قرار دارند.
مغز مشخصاً در طول دوران کودکی و نوجوانی آسیب‌پذیر است. ضربه مغزی دوم در کوران دوران مورد بحث به مراتب خطرناک‎تر از ضربه اول است. تغییرات شیمیایی ایجاد شده در مغز آن را در برابر فشار یا دیگر صدمات احتمالی حساس‌تر می‏کند.

دورنما
اغلب کودکان به طور کامل از ضربه مغزی بهبود پیدا می‎کنند. اما در مورد برخی کودکان اثرات ضربه مغزی ممکن است جدی و طولانی مدت باشد.
خطر عوارض جدی دلیلی برای آن است که چرا مردم همیشه باید بروز ضربه مغزی را در کودک و نوجوان جدی بگیرند و هر قدر بزرگسالان از نشانه‎های مربوطه بیشتر آگاه باشند، بهتر است./

Source:
Signs of concussion in children and toddlers
Last reviewed Thu 16 August 2018
By Alison Fisher
Reviewed by Karen Gill, MD