سیتومگالوویروس - انواع، علل، علایم، و تشخیص

• کریستین نوردکویست
• مرور از: دانشکده پزشکی دانشگاه ایلی‌نویز - شیکاگو
• ترجمه محمدقاسم رافعی

سیتومگالوویروس یک ویروس هرپسی شایع است. بسیاری از مردم از ابتلاء خود به آن بی‎خبرند زیرا هیچ علامتی از ویروس را در خود نمی‎بینند. اما این ویروس، که به صورت نهفته در بدن باقی می‎ماند، می‎تواند سبب بروز عوارضی در دورۀ بارداری و نیز برای مردم دچار ضعف سیستم ایمنی شود.
سیتومگالوویروس از طریق مایعات و ترشحات بدن گسترش پیدا می‎کند، و می‎تواند از طریق مادر باردار به کودک نازادۀ وی منتقل گردد.
این ویروس که به نام‎های HCMW، CMW یا ویروس هرپس انسانی 5 (HHV-5) نیز شناخته می‎شود شایع‎ترین نوع ویروسی است که به جنین در حال رشد منتقل می‎شود.
CDC تخمین می‎زند که تا 50 درصد افراد بزرگسال آمریکایی زیر سن 40 سال به این ویروس آلوده‎اند. سیتومگالوویروس به زنان و مردان به یکسان آسیب می‎زند و می‎تواند مردم را در هر سنی و فارغ از نژاد و قومیت مبتلا کند.
مطالب این مقاله:
• انواع سیتومگالوویروس
• علایم سیتومگالوویروس
• علل عفونت سیتومگالوویروس
• تشخیص سیتومگالوویروس
• آیا درمانی برای سیتومگالوویروس وجود دارد؟
• عوارض سیتومگالوویروس

انواع سیتومگالوویروس
سه نوع اصلی عفونت سیتومگالوویروس وجود دارد: اکتسابی، برگشت‌پذیر، و یا مادرزادی
• سیتومگالوویروس اکتسابی یا اولیه، نخستین مورد ابتلاء به این عفونت است.
• سیتومگالوویروس برگشت‎پذیر موقعی مطرح می‎شود که بیمار پیشتر به این ویروس آلوده بوده باشد. ویروس به حالت نهفته باقی می‌ماند و بر اثر ضعف سیستم ایمنی دوباره فعال می‎شود.
• سیتومگالوویروس مادرزادی هنگامی مطرح است که در طول بارداری بروز می‌کند و به بچۀ نازاده منتقل می‎شود.
سیتومگالوویروس به طور کلی مشکلی محسوب نمی‎شود مگر هنگامی که بچه در داخل رحم مادر مبتلا به آن شود یا اینکه فرد دچار ضعف سیستم ایمنی دچار آن گردد، مثل موقعی که گیرندۀ پیوند عضو یا فرد دچار ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) به آن مبتلا می‎شود.
در افراد مبتلا به HIV، عفونت سیتومگالوویروس می‎تواند به نارسایی دستگاه‎های بدن، آسیب چشم، و کوری منجر گردد. بهبودهای ایجاد شده در داروهای ضد ویروسی ریسک مزبور را در سالیان اخیر کاهش داده‎اند.
گیرندگان پیوند مغز استخوان و عضو برای سرکوب سیستم ایمنی با هدف پیشگیری از پس زدن پیوند داروهای سرکوب کنندۀ سیستم ایمنی دریافت می‌کنند. سیتومگالوویروس نهفته می‎تواند در این گروه از افراد فعال شود و به آسیب ارگان منجر گردد.
گیرندگان پیوند می‎توانند برای پرهیز از ابتلا به سیتومگالوویروس داروهای ضد ویروسی مصرف کنند.
سیتومگالوویروس می‎تواند در طول دورۀ بارداری از مادر به جنین منتقل شود. به این مورد سیتومگالوویروس مادرزادی گفته می‎شود.
بر مبنای اعلام CDC در حال حاضر از هر 50 نوزاد یک نفر مبتلا به سیتومگالوویروس مادرزادی است.
اغلب این اطفال هیچ نشانه یا علامتی ندارند اما در حدود 20 درصد از آنان دچار علایم یا عوارض درازمدت شامل مشکلات یادگیری می‎شوند.
علایم ممکن است شدید باشد و شامل کاهش بینایی و شنوایی، نابینایی، کوچک بودن اندازۀ سر، ضعف عضلانی و دشواری در استفاده از عضلات، مشکلات تعادل و حمله یا تشنج است.

علایم سیتومگالوویروس
علایم سیتومگالوویروس بستگی به نوع آن دارد.

سیتومگالوویروس اکتسابی
اغلب مردم دچار سیتومگالوویروس اکتسابی هیچ نوع علامت ملموسی ندارند اما اگر علایم در این مورد بروز کنند می‎توانند شامل موارد زیر باشند:
• تب
• تعریق شبانه
• خستگی و ناآرامی
• گلو درد
• تورم غدد
• درد مفصل و عضله
• فقدان اشتها و کاهش وزن
علایم به طور معمول پس از دو هفته ناپدید می‎شوند.

سیتومگالوویروس برگشت‎پذیر
علایم سیتومگالوویروس برگشت‌پذیر بسته به دستگاه آسیب دیده در بدن متفاوت است. نواحی در معرض آسیب دیدگی بدن شامل چشم‌ها، ریه‌ها یا سیستم گوارش است.
علایم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• تب
• اسهال، زخم‌های درازمدت دستگاه گوارش، و خونریزی دستگاه مزبور
• تنگی نفس
• پنومونی همراه هیپوکسمی، یا کاهش اکسیژن خون
• اولسرهای دهان که ممکن است گسترده باشند
• مشکلات بینایی شامل دیدن اجسام شناور جلو چشم، نقطه‎بینی، و تاری دید
• هپاتیت یا التهاب کبد، که با تب درازمدت همراه است
• آنسفالیت یا التهاب مغز که به تغییرات رفتاری، حمله و حتی کما منجر می‎شود.
هر فرد دچار ضعف سیستم ایمنی که دچار هر یک از علایم مزبور شده باشد باید به پزشک مراجعه کند.

سیتومگالوویروس مادرزادی
در حدود 90 درصد کودکان متولد شده با سیتومگالوویروس فاقد هر گونه علامت هستند، اما 10 درصد آنان دچار کاهش شنوایی یا ناشنوایی می‎شوند که به طور معمول در طول 6 ماه اول زندگی آنان بروز می‎کند. شدت عارضه می‎تواند شامل طیفی از کاهش شنوایی خفیف تا کری کامل باشد.
در نیمی از این کودکان، فقط یک گوش آسیب می‎بیند اما در مابقی آنان اختلال شنوایی در هر دو گوش بروز می‎کند. کاهش شنوایی در هر دو گوش می‎تواند به ریسک بالاتری از مشکلات تکلم و مشکلات ارتباطی در ادامۀ زندگی منجر شود.
اگر علایم سیتومگالوویروس مادرزادی وجود داشته باشد این علایم می‎تواند موارد زیر را شامل شود:
• یرقان
• پنومونی
• بروز نقطه‌های قرمز رنگ زیر پوست
• بروز نقطه‎های بنفش رنگ روی پوست، راش یا هر دو
• بزرگ شدن کبد
• بزرگ شدن طحال
• وزن کم هنگام تولد
• حمله یا تشنج
برخی از این علایم قابل علاج هستند.
در حدود 75 درصد کودکان مبتلا به سیتومگالوویروس مادرزادی دچار اختلالی در مغز می‎شوند. این موضوع می‎تواند در ادامۀ زندگی باعث بروز چالش‎هایی شود.
اختلالاتی که ممکن است بچۀ دچار سیتومگالوویروس مادرزادی با آن مواجه شود عبارتند از:
• اتیسم
• از دست دادن بینایی مرکزی، جراحت شبکیه، و اویت یا ورم و تحریک‌پذیری چشم
• مشکلات شناختی و یادگیری
• کری کامل یا کاهش بخشی از شنوایی
• صرع
• اختلال بینایی
• مشکلات مربوط به حفظ تعادل و هماهنگی بدن
• حمله یا تشنج
• کوچکی سر

علل عفونت سیتومگالوویروس
سیتومگالوویروس اکتسابی می‎تواند از طریق ترشحات بدن، مثل بزاق، اسپرم، خون، ادرار، ترشحات واژن، و شیر پستان از فردی به فرد دیگر منتقل شود.
عفونت همچنین ممکن است در صورت لمس سطوحی که توسط بزاق یا ادرار فرد آلوده عفونی شده‎اند و سپس لمس داخل بینی یا دهان به دیگری انتقال یابد.
اغلب انسان‎ها در طول کودکی، در مراکز دی‎کلینیک (مراقبت سرپایی)، شیرخوارگاه‎ها و مراکزی که در آنها کودکان در تماس نزدیک با یکدیگر قرار دارند، به این عفونت آلوده می‎شوند. به هر جهت در این سن، سیستم ایمنی بدن کودک به طور معمول قادر به مقابله با این عفونت است.
سیتومگالوویروس برگشت‌پذیر می‎تواند در بیماران دچار ضعف سیستم ایمنی به علت ابتلا به HIV، پیوند عضو، شیمی درمانی یا مصرف استروئیدهای خوراکی به مدت بیش از 3 ماه بروز یابد.
سیتومگالوویروس مادرزادی به طور معمول هنگامی بروز می‎کند که زن برای اولین بار به سیتومگالوویروس آلوده می‎شود، و این اتفاق در دورۀ بارداری یا در فاصلۀ کوتاهی پیش از باردار شدن وی رخ می‎دهد.
هر از گاه این احتمال وجود دارد که عفونت سیتومگالوویروس در طول بارداری بازگشت کند، به ویژه در هنگامی که مادر باردار دچار ضعف سیستم ایمنی باشد.

تشخیص سیتومگالوویروس
یک تست خون می‎تواند آنتی‎بادی‎هایی را که در هنگام پاسخ سیستم ایمنی به حضور سیتومگالوویروس تولید می‎شود، کشف کند.
زن باردار در معرض ریسک کوچکی از توسعۀ عفونت مجدداً فعال شده در بچۀ در حال رشد خود قرار دارد. اگر ظن به عفونت وجود داشته باشد، ممکن است آمنیوسنتز در دستور کار قرار گیرد، که در آن نمونۀ کوچکی از مایع آمنیوتیک برای بررسی وجود ویروس استخراج می‎شود.
اگر ظن به سیتومگالوویروس مادرزادی وجود داشته باشد این امکان هست که بچه در طول سه هفتۀ نخست زندگی مورد بررسی قرار گیرد. تست کردن بچه پس از سن 3 هفتگی برای سیتومگالوویروس مادرزادی قطعی نیست زیرا عفونت ممکن است پس از تولد اتفاق افتاده باشد.
هر بیمار دچار ضعف سیستم ایمنی باید در مورد این ویروس بررسی شود، حتی اگر هیچ نشانه‎ای از عفونت فعال سیتومگالوویروس در وی وجود نداشته باشد. پایش منظم برای عوارض سیتومگالوویروس شامل تست بینایی و مشکلات شنوایی است.

آیا درمانی برای سیتومگالوویروس وجود دارد؟
دانشمندان همیشه در جستجوی واکسنی برای سیتومگالوویروس بوده‌اند اما تاکنون درمانی برای آن یافته نشده است.
مردم دچار سیتومگالوویروس اکتسابی، آنانی که برای اولین بار به این ویروس آلوده می‎شوند، می‎توانند از داروهای ضد درد غیر نسخه‌ای مثل تاینلول (استامینوفن)، ایبوپروفن، یا آسپیرین برای تسکین علایم استفاده کنند، و نیز باید مقدار زیادی مایعات مصرف نمایند.
بیماران دچار سیتومگالوویروس مادرزادی یا برگشت کننده می‎توانند داروهای ضد ویروسی مثل گانسیکلوویر را برای کند کردن گسترش ویروس مصرف کنند.
این داروها می‎توانند عوارض جانبی داشته باشند. اگر ظن به صدمه دیدگی وسیع دستگاه‎های بدن وجود داشته باشد، بستری کردن فرد در بیمارستان ضروری است.
نوزادان ممکن است نیاز به ادامۀ بستری شدن در بیمارستان داشته باشند تا اینکه عملکرد دستگاه‌های بدن آنان به وضعیت نرمال برگردد.

عوارض سیتومگالوویروس
مردمان سالم بسیار به ندرت بر اثر عفونت سیتومگالوویروس دچار بیماری قابل ملاحظه‌ای می‎شوند.
به هر جهت مردم دچار ضعف سیستم ایمنی ممکن است به مونونوکلئوز سیتومگالوویروس مبتلا شوند، اختلالی که در آن تعداد زیادی گلبول سفید خون فقط با یک هستۀ منفرد وجود دارد. علایم در این مورد شامل گلو درد، تورم غدد، ورم لوزه، خستگی، و تهوع است. این بیماری می‎تواند سبب التهاب کبد، یا هپاتیت، و بزرگ شدن طحال گردد.
مونونوکلئوز سیتومگالوویروس شبیه به مونونوکلئوز کلاسیک است که بر اثر ابتلا به ویروس اپشتین - بار ایجاد می‎شود. مونونوکلئوز سیتومگالوویروس به نام تب گلاندولر نیز شناخته می‎شود.
دیگر عوارض سیتومگالوویروس عبارتند از:
• مشکلات گوارشی شامل اسهال، تب، درد ناحیۀ شکم، التهاب روده بزرگ، و وجود خون در مدفوع
• مشکلات عملکرد کبد
• مشکلات سیستم عصبس مرکزی مثل آنسفالیت یا التهاب مغز
• پنومونیت یا التهاب بافت ریه

پیشگیری از عفونت سیتومگالوویروس
پرهیزهای زیر ممکن است برای کمک به کاهش خطر ابتلا به سیتومگالوویروس مفید باشند:
• شستشوی مداوم دست‎ها با آب و صابون
• اجتناب از بوسیدن بچه‎های خردسال شامل اجتناب از تماس با اشک و بزاق
• اجتناب از استفادۀ مشترک از وسایل شخصی مثل لیوان و وسایل آشپزخانه
• دور انداختن پوشک، و دستمال کاغذی و غیره با دقت و در اسرع وقت
• استفاده از کاندوم برای پیشگیری از گسترش سیتومگالوویروس به واسطۀ ترشح واژینال یا منی.
CDC اصرار دارد که مراقبان بچه‎ها و والدین دچار سیتومگالوویروس در اسرع وقت نسبت به درمان اقدام کنند، چه از طریق مصرف دارو و چه استفاده از سرویس‎های خدمات مربوط به بررسی وضعیت شنوایی و بینایی باشد./

در صورت تمایل برای مطالعۀ بیشتر در مورد هرپس و ویروس‌های هرپسی روی لینک زیر کلیک کنید:
هرپس یا تبخال - علایم، علل، و درمان

Source:
What is cytomegalovirus?
Last updated Wed 6 July 2016
By Christian Nordqvist
Reviewed by University of Illinois-Chicago, School of Medicine