چرا گرسنگی شدید باعث باد کردن معده می‎شود؟

• دکتر کارن جیل، ریچل نل
• ترجمه محمدقاسم رافعی

کواشیورکور نوعی سوء تغذیه شدید است که بیشتر مواقع در کودکان بروز می‎کند. این اختلال موردی به غایت جدی است و نتیجۀ چنان کمبود شدیدی در مورد پروتئین است که کودک دچار ادم یا ورم می‏‌شود. دیگر اصطلاحات مربوط به کواشیورکور شامل موارد زیر است:
• سوء تغذیه پروتئین
• سوء تغذیه بدخیم
• سوء تغذیه پروتئین - کالری
اگر کودکی دچار کواشیورکور شود، خانواده وی یا اطرافیان باید برای درمان کودک بلافاصله در جستجوی کمک‎های پزشکی باشند.

[مطالب این مقاله:]
• علل
• علایک
• تشخیص
• کواشیورکور و مارسموس
• درمان
• عوارض
• پیام همراه

کواشیورکور چه عللی دارد؟
کواشیورکور نتیجه سوء تغذیه شدید یا فقدان پروتئین و نیز به طور معمول کالری است.
کودک ممکن است برخی از اوقات دارای یک رژیم غذایی درازمدت شامل مصرف سریال‌ها یا غلات باشد که دارای مقداری کالری بوده اما فاقد مواد مغذی و پروتئین به مقدار کافی باشند.
پروتئین‎ها مسؤول حفظ تعادل مایعات در بدن محسوب می‎شوند. بدون وجود پروتئین پروتئین‎ها به بخش‌هایی از بدن وارد می‎شوند که نباید در آنجا باشند. این است آنچه در صورت ابتلاء فرد به کواشیورکور اتفاق می‎افتد.

کواشیورکور بیشترین شیوع را در کجا دارد؟
کواشیورکور به طور معمول در کودکان سنین زیر 4 سال که در جوامع روستایی مشخصاً در قسمت‌های جنوب صحرای آفریقا زندگی می‎کنند بروز می‎نماید. این اختلال اغلب پس از آنکه بچه از شیر گرفته می‎شود و دیگر به طور منظم به مواد مغذی و پروتئین‎های کافی در تغذیۀ خود دسترسی ندارد ایجاد می‎گردد.
این اختلال ممکن است در نواحی دچار فقدان تهیۀ مواد غذایی یا قحطی یا پایین بودن میزان دانش در مورد رژیم غذایی و مواد مغذی بروز یابد.
برخی از مردم ممکن است پس از بروز یک فاجعه طبیعی یا خشکسالی که باعث قحط و غلاء غذایی می‎شود به کواشیورکور دچار شوند.
بر مبنای اعلام "دانشگاه بهداشت فلوریدا" اگرچه کواشیورکور در میان کودکان کشوری چون ایالات متحد آمریکا بسیار نادر است، تخمین زده می‎شود که 50 درصد سالمندان ساکن آسایشگاه‎ها فاقد پروتئین لازم در رژیم غذایی خود هستند.

علایم کواشیورکور
کودکان مبتلاء به کواشیورکور افلب اوقات بیش از حد لاغر یا نزار هستند اما همیشه چنین نیست. برخی از علایمی که کودک دچار کواشیورکور ممکن است دچار آنها شود شامل موارد زیر است:
• فقدان اشتها
• تغییرات رنگ مو که در آن موی بچه ممکن است زرد رنگ یا نارنجی رنگ شود
• دهیدراسیون
• ابتلاء به ادم یا ورم که معمولاً در دست و پا بروز می‎کند که در آن اثر فشار انگشت بر روی پوست باقی می‎ماند
• کاهش شدید عضله و بافت چربی
• لتارژی و تحریک‎پذیری
• درماتوزیس که ضایعاتی پوستی است که در آن ترک‎ها و لکه‎هایی روی پوست ایجاد می‎شود
• عفونت‎های مکرر در ضایعات پوستی
گاهی از اوقات ادم مبتلابه کودک می‎تواند به علت کواشیورکور میزان لاغر شدن وی را از نظر مخفی کند. کودک ممکن است دارای وزن نرمال یا حتی فربه به نظر برسد، اما این نمای ظاهری ناشی از ورم به علت مایعات است و نه وجود چربی یا عضله.

تشخیص کواشیورکور
برای تشخیص کواشیورکور پزشکان شرح حال پزشکی گرفته و کودک را مورد معاینه بالینی قرار می‎دهند.
پزشک اختلالات ضایعات یا راش پوستی مشخص کننده اختلال و همچنین ادم در ناحیۀ دست و پا و گاهی از اوقات صورت و بازو را در کودک بررسی می‎کند. در عین حال پزشک میزان وزن بچه را بر مبنای قد وی مقایسه می‎کند.
همچنین پزشک می‎تواند انجام تست‎های خون برای بررسی سطح الکترولیت، کراتینین، پروتئین توتال و پری‎آلبومین را درخواست کند.
در هر حال به طور معمول اغلب اوقات این امکان وجود دارد که پزشک بتواند کواشیورکور را صرفاً بر مبنای علایم فیزیکی و تشریح رژیم غذایی وی تشخیص دهد.
در کودکان مبتلاء به کواشیورکور گرایشی به افت سطح قند خون و نیز کمبود پروتئین، سدیم و منیزیم به چشم می‎خورد.

کواشیورکور و مارسموس
پزشکان سوء تغذیه شدید را دارای سه شکل تعریف می‎کنند:
• مارسموس. کاهش شدید وزن و اتلاف عضله به علت کمبود شدید مواد مغذی و کالری.
• کواشیورکور. ورم یا ادم به علت احتباس مایعات.
• کواشیورکور - مارسمیک. ترکیبی از اتلاف عضله و ادم دوطرفه.
بر مبنای اعلام یونیسف، مارسموس شایع‎ترین شکل سوء تغذیه شدید در موارد اورژانسی کمبود مواد غذایی است. مارسموس هم کودکان و هم افراد بزرگسال را درگیر می‎کند.
تمامی موارد تعریف شده در بالا اشکال شدید سوء تغذیه محسوب شده و نیاز به درمان فوری دارند.

درمان‎ها کدامند؟
وقتی کواشیورکور اختلالی مرتبط به سوء تغذیه باشد صرف تغذیه کودک یا فرد بزرگسال باعث تصحیح تمامی کمبودها و اثرات منفی ناشی از کواشیورکور نمی‎شود.
اگر کودک زمان درازی را بدون دسترسی به مواد مغذی و پروتئین کافی گذرانده باشد، در صورتی که تغذیۀ مجدد با دقت کافی همراه نباشد، این تغذیه می‎تواند نوعی شوک به بدن وی وارد کند.
بسیاری از کودکان مبتلاء به کواشیورکور در عین حال دچار عدم تحمل لاکتوز می‎شوند. در نتیجه، ممکن است نیاز به آن باشد که از دادن فرآورده‎های شیر به کودک خودداری شود یا آنزیم‎هایی به وی داده شود تا بدن وی بتواند شیر را پردازش کند.
پزشکان در هنگام مداوای کواشیورکور ابتدا به بیمار کربوهیدرات داده و سپس پروتئین‎ها، ویتامین‎ها و مواد معدنی را به رژیم غذایی وی اضافه می‎کنند. روند مزبور برای اینکه توأم با ایمنی باشد به یک هفته یا بیشتر زمان نیاز دارد.
به علاوه، اگر وضعیت کودک به قدری وخیم باشد که وی در حالت شوک همراه افت فشار خون و تسریع ضربان قلب قرار داشته باشد وی ممکن است برای تقویت فشار خون نیاز به مصرف دارو داشته باشد.

عوارض کواشیورکور
عدم درمان کواشیورکور می‎تواند به عوارض فهرست زیر منجر گردد:
• کما
• ناتوانی ذهنی
• ناتوانی‏های فیزیکی
• شوک
اگر کودک دچار سوء تغذیه شدید بوده و به درمان دسترسی نداشته باشد، کواشیورکور کشنده خواهد بود.
مرگ در موارد بروز کواشیورکور ناشی از آسیب‎پذیر شدن کودک در مقابل عفونت‎ها به علت ضایعات پوستی و فقدان مواد مغذی لازم برای قدرتمند نگه داشتن سیستم ایمنی است.

پیام همراه
در صورت برخورداری از درمان بدن کودک به طور معمول بسیاری از علایم و نشانه‎های مربوط به کواشیورکور را معکوس خواهد کرد. به هر حال تأخیر در انجام درمان می‎تواند به مشکلات سلامت فیزیکی و روانی به مرور زمان منجر گردد.
بسیاری از کودکان دچار کواشیورکور ممکن است بر اثر سوء تغذیه در اوایل کودکی به قد و وزن مورد انتظار برای خود دست پیدا نکنند. اگر کودکی از درمان لازم برخوردار نشود، این اختلال نشان داده است که می‎تواند کشنده باشد./

Source:
Why does the stomach bloat when starved?
Last reviewed Thu 12 July 2018
By Rachel Nall, RN, BSN, CCRN
Reviewed by Karen Gill, MD